Ανασκόπηση της βιβλιογραφίας
Η Υπέρυθρη Ακτινοβολία (ΥΑ) είναι μία μορφή μη ιοντίζουσας ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας με δυνητικά ευεργετικές επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία. Ανάλογα με το μήκος κύματος ταξινομείται σε εγγύς υπέρυθρη ακτινοβολία (IR-A, 700-1400nm), μέση υπέρυθρη ακτινοβολία (IR-B, 1400-3000nm) και μακρά υπέρυθρη ακτινοβολία (IR-C, 3000 nm– 0.1 mm) [Toyokawa et al, 2003, Shanshan et al, 2015]. Το μήκος κύματος της είναι μεγαλύτερο από το ορατό φως, πράγμα που την καθιστά αόρατη. Σε βιολογικό επίπεδο η ΥΑ δεν έχει συσχετιστεί με βλάβες στο γενετικό υλικό των κυττάρων. Οδηγεί σε ήπια αύξηση της θερμοκρασίας του δέρματος και των μαλακών μορίων χωρίς να ενοχοποιείται για πρόκληση εγκαυμάτων, επιμολύνσεων και λοιμώξεων, πράγμα που την καθιστά ασφαλέστερη από άλλες μορφές ακτινοβολίας. Για αυτό το λόγο, η θεραπευτική της αποτελεσματικότητα μελετώνται έντονα τα τελευταία χρόνια [Yu, 2006].
Μέσα παραγωγής υπέρυθρης ακτινοβολίας για κλινική χρήση
Κάθε υλικό σώμα που φέρει θερμική ενέργεια παράγει υπέρυθρη ακτινοβολία. Όσο υψηλότερη είναι η θερμοκρασία, τόσο μικρότερο το μήκος κύματος και μεγαλύτερο το βάθος διείσδυσης της υπέρυθρης ακτινοβολίας. Στην κλινική πράξη, οι παραγωγοί (generators) υπέρυθρης ακτινοβολίας διαιρούνται σε φωτεινούς (luminous) και μη – φωτεινούς (non – luminous). Στους πρώτους εντάσσονται λαμπτήρες, οι οποίοι παράγουν είτε αποκλειστικά υπέρυθρη ακτινοβολία, είτε μείγμα υπέρυθρης και φωτεινής ακτινοβολίας, που φιλτράρεται με ειδικά υλικά προ της εφαρμογής στον ασθενή. Στους μη – φωτεινούς παραγωγούς εντάσσονται προ-θερμαινόμενα (για περίπου 15’) σύρματα και κεραμικά (τουρμαλίνη, νεφρίτης). Τα τελευταία δύναται να ενσωματωθούν σε ενδύματα, καθίσματα ή χώρους (σάουνες) [Vatansever et al. 2012].
Η επίδραση της υπέρυθρης ακτινοβολίας στον ανθρώπινο οργανισμό
Οι επιδράσεις της στον ανθρώπινο οργανισμό διαχωρίζονται σε θερμικές και μη θερμικές. Το βάθος διείσδυσης της IR-A φτάνει ως τα 5mm (επιδερμίδα, δερμίδα), ενώ η IR-B και C φτάνουν ως την επιδερμίδα. Παρόλα αυτά, η παραγόμενη θερμότητα μεταφέρεται μηχανικά και σε βαθύτερα στρώματα του δέρματος και των μαλακών μορίων, φτάνοντας σύμφωνα με ορισμένα εγχειρίδια και τα 4 εκατοστά [Low et al. 1994, Meng et al. 2010].
Οι θερμικές επιδράσεις οφείλονται στην πρόσληψη της θερμότητας που μεταφέρει η FIR από τους θερμοϋποδοχείς του ανθρώπινου σώματος. Η έκθεση σε FIR επάγει αγγειοδιαστολή και αύξηση της αιματικής ροής κατά τρόπο παρόμοιο με τα θερμά επιθέματα (κομπρέσες) ή το ζεστό νερό.
Οι μη θερμικές επιδράσεις δεν είναι πλήρως κατανοητές αλλά αποδίδονται στην αρχιτεκτονική του ενδοκυττάριου χώρου. Ενδοκυττάρια στοιχεία όπως οργανίδια και πρωτεΐνες περιβάλλονται από υπέρ-μικροσκοπικές στιβάδες ύδατος. Η έκθεση σε υπέρυθρη ακτινοβολία δύναται να τροποποιήσει τη σύνθεση τους μεταβάλλοντας με τη σειρά της και την ενδοκυττάρια αρχιτεκτονική. Για τους λόγους αυτούς, η περιεκτικότητα σε νερό είναι ένας κρίσιμος παράγοντας στην αλληλεπίδραση μεταξύ FIR και ζωντανών οργανισμών [Seppard et al, 2008, Plaghki et al, 2010].
Η FIR δύναται να αξιοποιηθεί στη θεραπεία καρδιολογικών και μυοσκελετικών νοσημάτων, στην πρόληψη των λοιμώξεων, στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου και στην αισθητική/επανορθωτική δερματολογία [Sheppard et al, 2008, Shui et al, 2015].
Θεραπευτικές εφαρμογής Υπέρυθρων
Οι μέθοδοι θεραπείας FIR χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία, ένας πομπός FIR που αποτελείται από κεραμικά πλακίδια τοποθετείται 20 cm πάνω από τον ασθενή και παρέχει χαμηλή δόση ενέργεια που αυξάνει σταθερά τη θερμοκρασία του δέρματος. Τα κεραμικά πλακίδια περιέχουν συνήθως τουρμαλίνη και σπανιότερα νεφρίτη (jade) ή αμέθυστο (amethyst). Κατά την τοπική (ή εστιακής) θεραπεία διατηρούν τη θερμοκρασία της επιφάνειας κάτω από 40℃. [Lee et al, 2008, Sheppard et al, 2008]
Στην δεύτερη και ταυτόχρονα πιο διαδεδομένη κατηγορία, την FIR θεραπεία ξηρής σάουνας, αξιοποιείται το φως για τη δημιουργία θερμότητας με τη χρήση σάουνας. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές σάουνες, οι οποίες χρησιμοποιούν θερμότητα για να θερμάνουν το σώμα αυξάνοντας τη θερμοκρασία του αέρα του περιβάλλοντος, οι σάουνες FIR θερμαίνουν τον οργανισμό απευθείας χωρίς να χρησιμοποιούν τον αέρα ως μέσο μεταφοράς θερμότητας. Σε υφιστάμενες μελέτες, η θεραπεία με σάουνα γίνεται με τη βοήθεια συσκευής ξηρής σάουνας FIR στους 60℃. Διαρκεί περί τα 15’ και ακολουθείται από έκθεση σε συμβατική ζέστη (συντήρηση) για 30 λεπτά. [Sheppard et al, 2008, Shui et al, 2015].
Καρδιαγγειακό σύστημα
Η θεραπεία με σάουνες θεωρείται ευεργετική για καρδιαγγειακές παθήσεις κατά παρόμοιο τρόπο με την αεροβική άσκηση. Τα βασικότερα της πλεονεκτήματα είναι η βελτίωση της αιματικής ροής, η συνακόλουθη αύξηση της ιστικής οξυγόνωσης και της ελαστικότητας των αγγείων. Η θεραπεία αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος επάγοντας αγγειοδιαστολή. Η αγγειοδιαστολή με τη σειρά της αυξάνει την καρδιακή συχνότητα και των όγκο παλμού εντός φυσιολογικών ορίων ενώ βελτιώνει και τους μεταβολικούς ρυθμούς. Η φυσιολογική απόκριση στη θεραπεία μιμείται τη φυσική άσκηση. Σε βάθος χρόνου η ελαστικότητα των αγγείων αυξάνεται και η αντοχή του οργανισμού σε πραγματική άσκηση βελτιώνεται. [Imamura et al, 2001, Lee et al, 2008]
Κλινικά η ευεργετική επίδραση της FIR στο καρδιαγγειακό αντιμετωπίζει αιτιολογικά την αρχόμενη υπέρταση και ανακουφίζει τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας. Παράλληλα δρα προληπτικά και μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι ασθενείς που υποβάλλονταν συχνά σε θεραπεία
με σάουνες έχουν μικρότερη πιθανότητα να εμφανίσουν σοβαρή στεφανιαία νόσο και αιφνίδιο θάνατο. Δύο ακόμα μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η θεραπεία βελτιώνει τη λειτουργία του αγγειακού ενδοθηλίου συμβάλλοντας κατά αυτόν τον τρόπο στην καλή καρδιακή λειτουργία και στην ανακούφιση συμπτωμάτων σχετιζόμενων με υπέρταση ή καρδιακή ανεπάρκεια. [Kihara et al, 2002, Mozaffarian et al 2014]
Ανοσοποιητικό σύστημα – Λοιμώξεις
H FIR φαίνεται να επιδρά θετικά στο ανοσοποιητικό. Παρότι το ανοσολογικό υπόβαθρο αυτής της αλληλεπίδρασης δεν έχει αποσαφηνισθεί, τα κυριότερα της σημεία είναι η αύξηση του αριθμού των λευκοκυττάρων, η αύξηση της θερμοκρασίας και η βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος. Μελετητές έχουν παρατηρήσει αύξηση του αριθμού των λευκοκυττάρων εντός φυσιολογικών ορίων μετά από λίγες εβδομάδες θεραπείες με FIR. Αν και η κλινική σημασία αυτού του ευρήματος αμφισβητείται, είναι βέβαιο ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος όπως περιγράφηκε ανωτέρω προσομοιάζει τον πυρετό ενισχύοντας τη δράση των κυτταρικών και χυμικών στοιχείων της ανοσίας και παρεπομποδίζοντας ταυτόχρονα την ανάπτυξη ιών και βακτηρίων. [de Freitas et al, 2016 Hakim et al, 2016]
Η έκθεση σε FIR αυξάνει τον αριθμό των μακροφάγων (Langerhans) στο δέρμα. Στο αίμα αυξάνονται τα επίπεδα της ιντερλευκίνης 2 (IL-2) που ενισχύει την απόκριση σε παθογόνα μέσω ενεργοποίησης των Τ βοηθητικών λευκοκυττάρων τύπου 2 (Th2). [Chih-Hung L, 2016]
Παρατηρήσεις σε πειραματόζωα έχουν επίσης δείξει ότι η έκθεση σε FIR βελτιώνει την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος σε λοιμώξεις. Η FIR μειώνει τα επίπεδα φλεγμονωδών κυτταροκινών (ιντερλευκίνης 6 – IL-6 και TNF-α). Τα μόρια αυτά είναι απαραίτητα για την ενεργοποίηση της ανοσολογικής απόκρισης. Εάν όμως τα επίπεδα τους αυξηθούν υπερβολικά, μπορούν να οδηγήσουν σε μία υπέρμετρη απόκριση ικανή να σκοτώσει τον ασθενή. Φαίνεται ότι η FIR βοηθά ώστε τα μόρια αυτά να κρατηθούν σε φυσιολογικά – θεραπευτικά επίπεδα [Chang, 2018]
Παράλληλα, η βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος προλαμβάνει αλλά και επιταχύνει την επούλωση τραυμάτων. Η κακή κυκλοφορία του αίματος έως και ισχαιμία που συναντάται στην αθηροσκλήρωση και την περιφερική αρτηριακή νόσο καθιστά τα πληττόμενα μέρη του σώματος επιρρεπή σε τραυματισμούς και εξελκώσεις. Η FIR βελτιώνοντας την κυκλοφορία επιταχύνει την επούλωση και διευκολύνει τη μεταφορά ανοσολογικών κυττάρων αλλά και φαρμάκων στην περιοχή του τραύματος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μελέτης του 2016 σε ασθενείς με διαβητικά έλκη. Η χρήση FIR αποδείχθηκε πιο αποτελεσματική από τα συμβατικά επιθέματα επιταχύνοντας την επούλωση των ελκών και προλαμβάνοντας την ανάπτυξη λοίμωξης μαλακών μορίων ή οστεομυελίτιδας. [Hakim et al, 2016]. Σε αυτό προστίθεται και πρόσφατη τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη σε δώδεκα υγιείς εθελοντές, που έδειξε ότι έκθεση υγιούς κάτω άκρου σε υπέρυθρη ακτινοβολία μπορεί να βελτιώσει την επιφανειακή μικροκυκλοφορία και τη θερμοκρασία του (δυνητικώς
πάσχοντος) ετερόπλευρου άκρου [Ren et al. 2021] συμβάλλοντας στην επούλωση ελκών.
Η συμβολή της FIR στην αντιμετώπιση λοιμώξεων του αναπνευστικού όπως η βακτηριακή πνευμονία και η γρίπη παρουσιάζει επίσης ενδιαφέρον. Πειραματικές μελέτες έχουν δείξει πιθανά οφέλη της φωτοδυναμικής θεραπείας με FIR στην αντιμετώπιση της βακτηριακής πνευμονίας. Θεωρείται ότι η ακτινοβολία επάγει οξειδωτικό στρες που δεν επιτρέπει στα βακτήρια να πολλαπλασιαστούν επιπρόσθετα με την ευεργετική της επίδραση στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό. Ενθαρρυντικά είναι και τα αποτελέσματα από τη χρήση της FIR στη θεραπεία γρίπης των πτηνών (H5N1) σε πειραματόζωα.
Την άνοιξη του 2020 ξεκίνησαν και ορισμένες κλινικές μελέτες που εξετάζουν τα πιθανά θεραπευτικά οφέλη της έκθεσης σε υπέρυθρη ακτινοβολία για την πρόληψη ή τη θεραπεία της νόσου COVID-19. Τα αποτελέσματα τους αναμένεται να ανακοινωθούν [Clinicaltrials.gov, 2020]. Φυσικά, η πιθανή ευεργετική επίδραση της θεραπείας με FIR δεν θα πρέπει να αντικαθιστά τις συμβατικές αντιβακτηριακές και αντιικές θεραπείες. [Xue et al, 2016, Geralde et al, 2017]
Μυοσκελετικό σύστημα, αποκατάσταση, αθλητισμός υψηλών επιδόσεων
H FIR χρησιμοποιείται τόσο στη θεραπεία ασθενών με χρόνια ή οξέα μυοσκελετικά νοσήματα όσο και στην αποκατάσταση και προθέρμανση αθλητών.
Μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη κλινική μελέτη των Gale και συνεργατών [2006] διαπίστωσε ότι η FIR είναι αποτελεσματική στη μείωση της οσφυαλγίας έως και κατά 50%. Στη μελέτη συμμετείχαν 40 ασθενείς με χρόνιο πόνο ποικίλης μυοσκελετικής αιτιολογίας και τα αποτελέσματα στην ομάδα IR ήταν σημαντικά διαφορετικά από την ομάδα ελέγχου – placebo που ανέφερε μείωση του πόνου έως και 20% [Gale et al. 2006]. Παρόμοια είναι τα αποτελέσματα της FIR στην αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου.
Μία προοπτική τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη έδειξε ότι το FIR μείωσε τον μετεγχειρητικό πόνο μετά από αρθροσκοπική αποκατάσταση του στροφικού πετάλου κατά περίπου 50%. Αυτό συσχετίστηκε με βελτίωση του εύρους κίνησης (ROM) εντός τριών μηνών μετά την επέμβαση. Η βελτίωση έπαψε να είναι στατιστικά σημαντική 6 μήνες μετά την επέμβαση, ενδεχομένως λόγω της μείωσης του πόνου που περιόριζε την κίνηση σε όλους τους συμμετέχοντες στη μελέτη [Yoon et al. 2020]. Με βάση το παραπάνω, φαίνεται ότι η υπέρυθρη ακτινοβολία συμβάλλει στη βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη αντιμετώπιση του μυοσκελετικού πόνου.
Τέλος, οι Tomazoni και συνεργάτες έδειξαν ότι η χρήση FIR στην αθλητική φυσικοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει τις επιδόσεις αθλητών υψηλών επιδόσεων. Η μελέτη τους συμπεριέλαβε 22 ποδοσφαιριστές, εκ των οποίων όσοι υποβλήθηκαν σε ολιγόλεπτη συνεδρία FIR πριν από ποδοσφαιρικό αγώνα απέδωσαν καλύτερα με βάση εργοσπιρομετρικούς (VO2 max) και βιοχημικούς δεικτες (CK, LDH, TNFa, IL-1b, SOD) [Τomazoni et al. 2019].
Συνολικά, φαίνεται ότι η θεραπεία με υπέρυθρη ακτινοβολία συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του μυοσκελετικού πόνου ή/και καταπόνησης και βελτιώνει την κινητικότητα ασθενών αλλά και υγιών ατόμων.
Το μέλλον
Καθώς οι θεραπευτικές εφαρμογές της FIR έρχονται στο προσκήνιο, κρίνεται απαραίτητη η βαθύτερη κατανόηση της βιολογικής τους βάσης και η αξιολόγηση των θεραπευτικών τους εφαρμογών με μεγάλης κλίμακας τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες, συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις.
Η αξιοποίηση της FIR ως τώρα είναι αποσπασματική καθώς δοκιμάζουμε τη θεραπεία εμπειρικά σε διάφορες παθήσεις και αξιολογούμε τα αποτελέσματα. Η κατανόηση του βιολογικού της υποβάθρου μέσα από το πρίσμα της φυσιοπαθολογίας του ανθρώπου θα ανοίξει το δρόμο σε αιτιολογικές και στοχευμένες θεραπείες. Μεγάλες κλινικές μελέτες θα καθορίσουν στη συνέχεια τις ενδείξεις θεραπείας με FIR αλλά και τον βέλτιστο χρόνο και τρόπο θεραπείας
Η ευρεία αποδοχή της FIR από την ιατρική κοινότητα σε συνδυασμό με την ασφάλεια της μπορεί σταδιακά να οδηγήσει και στην εισαγωγή της ως επικουρικού μέσου στην καθημερινή κλινική πράξη.
Επιθέματα, επίδεσμοι αλλά και ενδύματα που θα κατασκευάζονται από υφάσματα που εκπέμπουν FIR θα μπουν στη ζωή ανθρώπων με καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις, αυτοάνοσα νοσήματα ή ιστορικό τραυματισμών.
Σε θεραπευτικό επίπεδο η ενσωμάτωση της θεραπείας σε ενδύματα και καθημερινά χρηστικά αντικείμενα θα βελτιώσει τη συμμόρφωση και συνακόλουθα την ανταπόκριση των ασθενών. Στο ίδιο πλαίσιο η ενσωμάτωση των δυνατοτήτων εκπομπής FIR στον ύπνο με κατάλληλα στρώματα και κλινοσκεπάσματα θα έκανε τη θεραπεία εξαιρετικά πιο φιλική προς τον ασθενή.
Βιβλιογραφία:
1. Chang Y. The effect of far infrared radiation therapy on inflammation regulation in lipopolysaccharide-induced peritonitis in mice. SAGE Open Med. 2018;6:2050312118798941. Published 2018 Sep 10. doi:10.1177/2050312118798941
2. Chih-Hung L, Chien-Hui H, Wei-Ting L, Hsin-Su Y, Differential immunological effects of infrared irradiation and its associated heat in vivo, J Photochem Photobiol B, 2016;155:98-103
3. Vielight RX Plus for the Treatment of COVID-19 Respiratory Symptoms (COVIDLight), Clinicaltrials.gov, Published on June , 2020, Accessed on October 16, 2021, Available here: https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04418505
4. de Freitas LF, Hamblin MR. Proposed Mechanisms of Photobiomodulation or Low-Level Light Therapy. IEEE J Sel Top Quantum Electron. 2016;22(3):7000417. doi:10.1109/JSTQE.2016.2561201
5. Geralde MC, Leite IS, Inada NM, et al. Pneumonia treatment by photodynamic therapy with extracorporeal illumination – an experimental model. Physiol Rep. 2017;5(5):e13190. doi:10.14814/phy2.13190
6. Hakim A, Sadeghi Moghadam A, Shariati A, Karimi H, Haghighizadeh MH. Effect of Infrared Radiation on the Healing of Diabetic Foot Ulcer. Int J Endocrinol Metab. 2016;14(3):e32444. Published 2016 Jun 26. doi:10.5812/ijem.32444
7. Infrared and visible radiations. Electrotherapy Explained principles and practice. John Low & Ann Reed. 2nd edition, 1994
8. Kihara, T., Biro, S., Imamura, M., Yoshifuku, S., Takasaki, K., Ikeda, Y., . . . Tei, C. Repeated sauna treatment improves vascular endothelial and cardiac function in patients with chronic heart failure. Journal of the American College of Cardiology, 2002;39(5), 754-759. doi:10.1016/s0735-1097(01)01824-1.
9. Lee MS, Baletto F, Kanhere DG, Scandolo S. Far-infrared absorption of water clusters byfirst-principles molecular dynamics. J Chem Phys. 2008;128(21):214506.
10. Meng J, Jin W, Liang J, Ding Y, Gan K, Yuan Y. Effects of particle size on far infrared emission properties of tourmaline superfine powders. J Nanosci Nanotechnol. 2010;10(3):2083–7.
11. Mozaffarian D, Benjamin EJ, Go AS, Arnett DK, Blaha MJ, Cushman M, de Ferranti S. et al; on behalf of the American Heart Association Statistics Committee and Stroke Statistics Subcommittee. Heart disease and stroke statistics— 2015 update: a report from the American Heart Association [published online ahead of print December 17, 2014]. Circulation. doi: 10.1161/CIR.0000000000000152.
12. Imamura, M., Biro, S., Kihara, T., Yoshifuku, S., Takasaki, K., Otsuji, Y., . . . Tei, C. Repeated thermal therapy improves impaired vascular endothelial function in patients with coronary risk factors. Journal of the American College of Cardiology, 2001;38(4), 1083-1088. doi:10.1016/s0735-1097(01)01467-x.
13. Plaghki L, Decruynaere C, Van Dooren P, Le Bars D. The fine tuning of pain thresholds: a sophisticated double alarm system. PLoS One. 2010;5(4):e10269.
14. Ren W, Xu L, Zheng X, Pu F, Li D, & Fan Y. Effect of different thermal stimuli on improving microcirculation in the contralateral foot. Biomedical engineering online, 2021;20(1), 14. https://doi.org/10.1186/s12938-021-00849-9
15. Shanshan Shui,Xia Wang,John Y Chiang,Lei Zheng . Exp Biol Med (Maywood). 2015 Oct; 240(10): 1257–1265. doi: 10.1177/1535370215573391
16. Shui S, Wang X, Chiang JY, Zheng L. Far-infrared therapy for cardiovascular, autoimmune, and other chronic health problems: A systematic review. Exp Biol Med (Maywood). 2015;240(10):1257–1265. doi:10.1177/1535370215573391
17. Sheppard AR, Swicord ML, Balzano Q. Quantitative evaluations of mechanisms of radiofrequency interactions with biological molecules and processes. Health Phys.2008;95(4):365–96.
18. Tomazoni SS, Machado CDSM, De Marchi T, et al. Infrared Low-Level Laser Therapy (Photobiomodulation Therapy) before Intense Progressive Running Test of High-Level Soccer Players: Effects on Functional, Muscle Damage,
Inflammatory, and Oxidative Stress Markers-A Randomized Controlled Trial. Oxid Med Cell Longev. 2019;2019:6239058. Published 2019 Nov 16. doi:10.1155/2019/6239058
19. Toyokawa H, Matsui Y, Uhara J, Tsuchiya H, Teshima S, Naknishi H, et al. Promotive effects of far-infrared ray on full-thickness skin wound healing in rats. Exp Biol Med (Maywood) 2003; 228: 724–9.
20. Vatansever F, Hamblin MR. Far infrared radiation (FIR): its biological effects and medical applications. Photonics & lasers in medicine. 2012 Nov 1;1(4):255-66.
21. Xue J, Fan X, Yu J, et al. Short-Term Heat Shock Affects Host-Virus Interaction in Mice Infected with Highly Pathogenic Avian Influenza Virus H5N1. Front Microbiol. 2016;7:924. Published 2016 Jun 15. doi:10.3389/fmicb.2016.00924
22. Yoon JY, Park JH, Lee KJ, Kim HS, Rhee SM, Oh JH. The effect of postoperatively applied far-infrared radiation on pain and tendon-to-bone healing after arthroscopic rotator cuff repair: a clinical prospective randomized comparative study. Korean J Pain. 2020;33(4):344-351. doi:10.3344/kjp.2020.33.4.344
23. Yu SY, Chiu JH, Yang SD, Hsu YC, Lui WY, Wu CW. Biological effect of far-infrared therapy on increasing skin microcirculation in rats. Photodermatol Photoimmunol Photomed 2006;22: 78–86
Ομάδα Φοιτητών Ε.Ε.Λ.Ι.Α
Χριστίνα Μπάχα
Τάσος Κασαράς
Άντζελα Καμπύλη