Εισαγωγή
Ο ιός του Δυτικού Νείλου (WNV)
είναι RNA ιός και ανήκει στο γένος Flavivirus, της οικογένειας των Flaviviridae. Μέλη της ίδιας οικογένειας είναι ο ιός του δάγγειου πυρετού, του κίτρινου πυρετού καθώς και ο ιός της ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας.
Ιστορική αναδρομή
- Ø Ο ιός ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά το 1937 στην Ουγκάντα, στην επαρχία του Δυτικού Νείλου.
- Ø Η πρώτη μεγάλη επιδημία στην Ευρώπη εκδηλώθηκε το 1996 στη Ρουμανία.
- Ø Ο ιός απομονώθηκε στο δυτικό ημισφαίριο σε επιδημία που ξέσπασε το 1999 στη Νέα Υόρκη και στη συνέχεια εξαπλώθηκε και σε άλλες πολιτείες της Αμερικής και στον Καναδά.
- Ø Κρούσματα λοίμωξης από τον WNV με προσβολή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) εμφανίστηκαν το 2008 στην Ιταλία, Ουγγαρία και Ρουμανία.
- Ø Η λοίμωξη από τον WNV στην Ελλάδα πρωτοεμφανίστηκε το 2010, κυρίως στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας.
Κύκλος μετάδοσης του ιού
Η κύρια δεξαμενή του ιού στη φύση είναι τα άγρια πτηνά (κυρίως κοράκια και καρακάξες), στα οποία η ιαιμία είναι υψηλή, με αποτέλεσμα την επιτυχή μετάδοσή του στα κουνούπια, τα οποία τρέφονται από τα μολυσμένα πτηνά και είναι ενδιάμεσοι ξενιστές. Οι άνθρωποι και άλλα θηλαστικά (π.χ. άλογα) μολύνονται από τα κουνούπια, αλλά θεωρούνται ως περιστασιακοί ή αδιέξοδοι ξενιστές γιατί το επίπεδο της ιαιμίας είναι χαμηλό με αποτέλεσμα να μην ευνοείται η μετάδοση του ιού (σχήμα 1).
Τρόποι μετάδοσης
Η λοίμωξη μεταδίδεται στον άνθρωπο με δήγμα μολυσμένου κουνουπιού κυρίως του γένους Culex, δεν μεταδίδεται όμως από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Έχουν αναφερθεί και άλλοι τρόποι μετάδοσης, όπως:
- Από μεταμόσχευση οργάνων.
- Μέσω της μετάγγισης αίματος.
- Κάθετη μετάδοση από τη μητέρα στο έμβρυο.
- Μετάδοση με το θηλασμό.
Κλινικές εκδηλώσεις
- Ø Ο χρόνος επώασης της λοίμωξης είναι 2-14 ημέρες.
- Ø Το 80% των ατόμων που μολύνονται είναι ασυμπτωματικά.
- Ø Το 20% εμφανίζουν ήπια μορφή της νόσου που μοιάζει με γριπώδη συνδρομή με συμπτώματα όπως: πυρετό, κεφαλαλγία, καταβολή, μυαλγίες, διάρροιες, εμέτους, εξάνθημα και διόγκωση λεμφαδένων.
- Ø Λιγότερο από 1% των ατόμων εμφανίζουν συμπτώματα από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα όπως εγκεφαλίτιδα / μηνιγγίτιδα ή οξεία χαλαρή παράλυση.
Λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου με εκδηλώσεις από το ΚΝΣ
¨ Αφορά ηλικιωμένα ή ανοσοκατασταλμένα άτομα.
¨ 60-75% εμφανίζουν συμπτώματα εγκεφαλίτιδας, κυρίως με πυρετό, κεφαλαλγία, διαταραχή του επιπέδου συνείδησης, τρόμο και διαταραχές της βάδισης.
¨ 25-35% εκδηλώνουν άσηπτη μηνιγγίτιδα.
¨ 5-10% εμφανίζουν συμπτώματα χαλαρής παράλυσης με αιφνίδια έναρξη και ασύμμετρη προσβολή των άκρων, η οποία συνοδεύεται με απώλεια ή ελάττωση των αντανακλαστικών στα προσβεβλημένα άκρα.
Εργαστηριακά ευρήματα
- Γενική αίματος: αναιμία, λευκοκυττάρωση με αύξηση των λεμφοκυττάρων και θρομβοπενία.
- Βιοχημικός έλεγχος ορού: διαπιστώνεται υπονατριαιμία.
- ΕΝΥ: αύξηση των κυττάρων, κυρίως των λεμφοκυττάρων, αυξημένα επίπεδα λευκώματος και φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης.
Εργαστηριακή διάγνωση
- Ορολογικές μέθοδοι: ανίχνευση αντισωμάτων IgM και IgG στον ορό και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (IgM-specific Elisa).
- Μοριακές μέθοδοι: αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (RT- PCR).
- Κυτταροκαλλιέργεια.
Θεραπεία
Δεν υπάρχει εμβόλιο για τη λοίμωξη.
Η θεραπεία είναι υποστηρικτική με χορήγηση υγρών.
Μέτρα πρόληψης και ελέγχου της λοίμωξης
- Ατομικά μέτρα προφύλαξης από το τσίμπημα των κουνουπιών με κατάλληλη ενδυμασία και χρήση εντομοαπωθητικών.
- Χρήση αντικουνουπικών πλεγμάτων στα παράθυρα και τις πόρτες.
- Χρήση εντομοκτόνων.
- Αποφυγή λίμνασης των υδάτων σε κήπους οικιών.
- Επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου.
- Χαρτογράφηση και επιτήρηση των διαβιβαστών (κουνουπιών), καθώς και των άγριων πτηνών.
Μελέτη περιστατικών
Στο Γ. Ν. Ξάνθης προσήλθαν 61 ασθενείς με συμπτώματα ύποπτα για WNV λοίμωξη τους μήνες Αύγουστο – Σεπτέμβριο 2012 (Μηδιούρα et al., 2013). Δείγματα ορού αίματος εστάλησαν για επιβεβαίωση στο εργαστήριο αναφοράς Βορείου Ελλάδας. Θετικοί στον ιό βρέθηκαν 41 ασθενείς (67,2%). Από αυτούς 23 ήταν άνδρες (56,1%) και 18 (43,9%) γυναίκες. Το 85,4% των θετικών κρουσμάτων ήταν από 61 έως 80 ετών. Το 87,8% διέμεναν στην αγροτική, παραποτάμια περιοχή του νομού και μόνο το 12,2% διέμεναν στο κέντρο της πόλης. Από τη μελέτη του ιστορικού προκύπτει ότι οι 26 (63,4%) είχαν κάποιο συνοδό νόσημα (σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαία νόσο, αρτηριακή υπέρταση). Όλοι οι ασθενείς προσήλθαν στο νοσοκομείο με πυρετό, 15 (36,58%) είχαν κεφαλαλγία, 14 (34,15%) καταβολή, 14 (34,15%) συμπτώματα εγκεφαλίτιδας ή μηνιγγίτιδας, 10 (24,39%) εμέτους, 9 (21,95%) διάρροιες και 5 (12,19%) εξάνθημα. Σε 13 ασθενείς με συμπτώματα από το ΚΝΣ διενεργήθηκε οσφυονωτιαία παρακέντηση και βρέθηκαν:
- αυξημένος αριθμός κυττάρων έως 599/mm3 (τύπος λεμφοκυτταρικός).
- αυξημένα επίπεδα λευκώματος (31-212 mg/dl).
- φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου.
Από το βιοχημικό έλεγχο του ορού διαπιστώθηκε υπονατριαιμία στα περισσότερα περιστατικά (75,6%). Νοσηλεία σε ΜΕΘ χρειάσθηκαν 2 (4,9%) από τους ασθενείς. Η έκβαση ήταν ίαση στο σύνολο των ασθενών.
Σχήμα 1. Κύκλος μετάδοσης του ιού του Δυτικού Νείλου (Πηγή: www.uaex.edu/depts/entomology/west_nile_virus_update_110602.ppt) Βιβλιογραφία
- Barzon L, Pacenti M, Franchin E, Martello T, Lavezzo E, Squarzon L, Toppo S, Fiorin F, Marchiori G, Scotton GP, Russo F, Cattai M, Cusinato R, Palù G. Clinical and virological findings in the ongoing outbreak of West Nile virus Livenza strain in northern Italy, July to September 2012. Euro Surveill. 2012;17(36):pii:20260.
- Danis K, Papa A, Papanikolaou E, Dougas G, Terzaki I, Baka A, Vrioni G, Kapsimali V, Tsakris A, Kansouzidou A, Tsiodras S, Vakalis N, Bonovas S, Kremastinou J. Ongoing outbreak of West Nile virus infection in humans, Greece, July to August 2011. Euro Surveill. 2011;16(34).
- Flores Anticona EM, Zainah H, Ouellette DR, Johnson LE. Two case reports of neuroinvasive West Nile virus infection in the critical care unit. Case Rep Infect Dis. 2012;2012:839458. doi: 10.1155/2012/839458. Epub 2012 Aug 27.
- Papa A, Danis K, Baka A, Bakas A, Dougas G, Lytras T, Theocharopoulos G, Chrysagis D, Vassiliadou E, Kamaria F, LionaA, Mellou K, SaroglouG, Panagiotopoulos T. Ongoing outbreak of West Nile virus infections in humans in Greece, July – August 2010. Euro Surveill. 2010;15:pii: 19644.
- Μηδιούρα Τ, Νικολακοπούλου Ε, Τσιλιγγίρης Α, Σταματοπούλου Γ, 2013. Καταγραφή και διερεύνηση κρουσμάτων λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου στο νομό Ξάνθης. Προφορική ανακοίνωση, 39ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, 22-25 Μαῒου, Αθήνα.
- Παπά Α. Επιδημία οφειλόμενη στον ιό του Δυτικού Νείλου. Μικροβιολογικά Χρονικά, 2010, τόμος 26ος.
- http://www.cdc.gov/ncidod/dvbid/westnile/index.htm.
- http://www.ecdc.europa.eu/en/healthtopics/west_nile_fever/Pages/index.aspx.
- http://www.keelpno.gr/el-gr.
- http://www.uaex.edu/depts/entomology/west_nile_virus_update_110602.ppt.