ΝΟΣΟΣ ΑΠΟ ΚΟΡΟΝΟΪΟ 2019 (COVID-19)

ΙΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Οι κορονοϊοί είναι σημαντικά παθογόνα στους ανθρώπους και στα ζώα. Στο τέλος του 2019 ένας
νέος κορονοϊός εμφανίσθηκε στη Κίνα. Ο ιός που προκαλεί την νόσο COVID-19 ονομάσθηκε
κορονοϊός 2-σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS-CoV-2). Είναι ένας βήτα-κορονοϊός
που ανήκει στο ίδιο υπογένος όπως ο ιός του SARS (όπως πολλοί κορονοϊοί των νυχτερίδων) αλλά
σε διαφορετικό κλάδο. Ο ιός φαίνεται να χρησιμοποιεί τον ίδιο υποδοχέα, το αγγειομετατρεπτικό
ένζυμο-2 (ACE2), για την είσοδό του στα κύτταρα. Ο βήτα-κορονοϊός του αναπνευστικού
συνδρόμου της Μέσης Ανατολής (MERS) φαίνεται να σχετίζεται λιγότερο με τον SARS-CoV-2.
ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ SARS-CoV-2
Όπως όλοι οι RNA ιοί, ο SARS-CoV-2 εξελίσσεται σταθερά μέσω τυχαίων μεταλλάξεων. Οι νέες
μεταλλάξεις δυνατόν να αυξήσουν ή να ελαττώσουν την μεταδοτικότητα και την λοιμογόνο δράση
του ιού. Επιπλέον, οι μεταλλάξεις δυνατόν να αυξήσουν την ικανότητα του ιού να αποφεύγει την
ανοσιακή απάντηση από προηγούμενη νόσηση ή εμβολιασμό.
– Β.1.617.2 (Δέλτα) παραλλαγή: είναι η κύρια παραλλαγή στις Η.Π.Α. από το θέρος του 2021.
Είναι πιο λοιμογόνος από άλλες παραλλαγές, οδηγώντας σε αυξημένη μεταδοτικότητα.
– Β.1.1529 (Όμικρον) παραλλαγή: κύρια παραλλαγή σε τμήματα της Αφρικής και έχει επεκταθεί
σε όλη την υδρόγειο. Φαίνεται ότι μεταδίδεται πιο εύκολα από άλλες παραλλαγές αλλά τα
δεδομένα όσον αφορά την βαρύτητα της νόσου είναι περιορισμένα.
– Β.1.1.7 (Άλφα) παραλλαγή: αρχικά εντοπίστηκε στη μεγάλη Βρετανία και είναι πιο μεταδοτική
και ίσως πιο λοιμογόνος από προηγούμενες παραλλαγές.
– Β.1.351 (Βήτα) παραλλαγή: εντοπίστηκε αρχικά στη νότια Αφρική και έχει διαδοθεί σε πολλές
άλλες χώρες.
– P.1 (Γάμμα) παραλλαγή: αρχικά εντοπίστηκε στη Βραζιλία και έχει εμφανισθεί και στις ΗΠΑ.
ΜΕΤΑΔΟΣΗ
Η μετάδοση γίνεται από άτομο σε άτομο μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων. Η λοίμωξη δυνατόν
επίσης να συμβεί αν ένα άτομο αγγίζει μία μολυσμένη επιφάνεια και ακολούθως αγγίζει τους
οφθαλμούς του, την ρίνα ή το στόμα του. Τα σταγονίδια τυπικά δεν εκτοξεύονται >2 μέτρα (m) και
δεν παραμένουν στον αέρα. Η μέγιστη μεταδοτικότητα 2 ημέρες (d) πριν και 3-6d μετά την έναρξη
των συμπτωμάτων. Η παραλλαγή Όμικρον σπάνια μεταδίδεται >10d μετά την έναρξη των
συμπτωμάτων.
ΧΡΟΝΟΣ ΕΠΩΑΣΗΣ
Ο χρόνος επώασης εντός 14 d μετά την έκθεση, με τις πλείστες περιπτώσεις να συμβαίνουν 4-5d
μετά την έκθεση. Σε οικογενειακή μετάδοση λοιμώξεων, η έναρξη του πυρετού και των
αναπνευστικών συμπτωμάτων συμβαίνει περίπου 3-6d μετά την έκθεση.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΣΟΒΑΡΗ ΝΟΣΟ
– Ηλικία>65 ετών (y)
– Παχυσαρκία ήτοι δείκτης μάζας σώματος (BMI)>35
– Ανοσοκαταστολή
– Αιμοκάθαρση
– Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (COPD)
55
4. Νοσηλευόμενος ασθενής που λαμβάνει συμπληρωματικό Ο2 χωρίς συμπτώματα και σημεία
σοβαρής νόσου
– Ρεδεμσιβίρη 200mg i.v. την 1η
d και ακολούθως 100mg/d από 2η
– 5
η
d (εντός 7d).
– Σε ασθενείς με αυξανόμενες ανάγκες σε συμπληρωματικό Ο2: α) ρεδεμσιβίρη (πενθήμερο
σχήμα) και β) δεξαμεθαζόνη 6mg/d i.v. για 10d ή μέχρι το εξιτήριο αν γίνει νωρίτερα. Αν το
επιτρέπει η κατάσταση του ασθενούς χορηγείται p.o.
– Σε ασθενείς με πνευμονία και σοβαρό κίνδυνο για αναπνευστική ανεπάρκεια, όπως καθορίζεται
από τα επίπεδα ορού της πρωτεΐνης soluble urokinase plasminogen activator receptor
(suPAR)>6ng/ml προστίθεται anakinra 100mg/d s.c. για 10d. Το anakinra εξουδετερώνει τη
δράση της ιντελευκίνης-1α (IL-1α) και της IL-1β αναστέλλοντας ανταγωνιστικά τη δέσμευσή
τους στον υποδοχέα τύπου Ι της IL-1 (IL-RI).
– Σε όλους τους ασθενείς προστίθεται LMWH σε προφυλακτική δόση.
– Επί ενδείξεων χορηγούνται αντιβιοτικά μόνο επί κλινικής/απεικονιστικής/εργαστηριακής
τεκμηρίωσης ή υποψίας βακτηριακής πνευμονίας, π.χ. κεφτριαξόνη 2gr/d i.v. και αζιθρομυκίνη
500mg/d i.v. Το ποσοστό τεκμηριωμένης συλλοίμωξης με κοινά παθογόνα κατά την εισαγωγή
ασθενών με COVID είναι <10%.
5. Νοσηλευόμενος ασθενής σε υψηλή παροχή O2 (high flow) ή σε μη-μηχανική υποστήριξη της
αναπνοής ή/και με συμπτώματα και σημεία σοβαρής νόσου
– Ρεδεμσιβίρη (πενθήμερο σχήμα) και δεξαμεθαζόνη i.v.
– Σε μη βελτιούμενους ασθενείς με αυξημένους δείκτες φλεγμονής προστίθεται: α) baricitinib
4mg/d p.o. για 14d ή μέχρι να εξέλθει ο ασθενής αν το εξιτήριο είναι πριν τις 14d θεραπείας. H
barιcitinib είναι ένας εκλεκτικός και αναστρέψιμος αναστολέας της JAK1 και JAK2 τυροσινικής
κινάσης, οι οποίες αποτελούν ένζυμα μεταγωγής ενδοκυττάριων σημάτων από τους υποδοχείς
της κυτταρικής επιφάνειας για ένα αριθμό κυτταροκινών και αυξητικών παραγόντων που
ενέχονται στην αιμοποίηση, τη φλεγμονή και την ανοσολογική λειτουργία ή β) tocilizumab
8mg/kg (400-800mg) i.v. εφάπαξ. Η tocilizumab είναι αναστολέας της IL-6, δεσμευόμενη σε
αμφότερους τους διαλυτούς και τους διαμεμβρανικούς υποδοχείς της IL-6 (sIL-6R και mIL-6R)
και μετριάζει την σοβαρή βλάβη στο πνευμονικό ιστό που προκαλείται από την απελευθέρωση
κυτταροκινών.
– Σε ασθενείς με πνευμονία και σοβαρό κίνδυνο για αναπνευστική ανεπάρκεια (suPAR>6ng/ml)
προστίθεται anakinra 100mg/d s.c. για 10d.
– Σε όλους τους ασθενείς προστίθεται LMWH σε προφυλακτική δόση.
– Ο ασθενής τοποθετείται σε πρηνή θέση.
– Επί ενδείξεων χορηγούνται αντιβιοτικά.
6. Νοσηλευόμενος ασθενής στη ΜΕΘ σε μηχανικό αερισμό ή εξωσωματική οξυγόνωση μέσω
μεμβράνης (ECMO)
– Δεξαμεθαζόνη εφόσον δεν έχει ήδη χορηγηθεί ή δεν έχουν συμπληρωθεί 10d χορήγησης του
φαρμάκου σε συνδυασμό με tocilizumab εφόσον δεν έχει ήδη χορηγηθεί και δεν υπάρχουν
αντενδείξεις (βακτηριακή λοίμωξη).
– Ρεδεμσιβίρη χορηγείται μόνο εφόσον πρόκειται για συνέχιση θεραπείας και μέχρι τη
συμπλήρωση πενθήμερου σχήματος.
– Σε όλους τους ασθενείς προστίθεται LMWH σε προφυλακτική δόση.
– Επί ενδείξεων χορηγούνται αντιβιοτικά.
56
ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
– Ταυτοποίηση και άμεσος έλεγχος υπόπτων περιστατικών με επακόλουθη απομόνωση
μολυνθέντων ατόμων στην οικία τους.
– Απομόνωση στενών επαφών των μολυνθέντων ατόμων.
– Συχνό και σχολαστικό πλύσιμο των χειρών με σαπούνι και νερό. Χρήση απολυμαντικού χειρών
που περιέχει τουλάχιστον 60% αλκοόλ αποτελεί μία λογική εναλλακτική λύση. Αποφυγή
αγγίγματος προσώπου (ιδιαίτερα οφθαλμών, ρινός και στόματος).
– Διατήρηση κοινωνικής απόστασης περίπου 2 μέτρων (m).
– Χρήση ιατρικής μάσκας εντός κλειστών χώρων, σε δημόσιους χώρους και σε συναθροίσεις.
– Αναπνευστική υγιεινή (κάλυψη στόματος και ρινός κατά τον βήχα ή πταρμό).
– Συχνή απολύμανση επιφανειών που αγγίζονται συχνά με αντισηπτικό που περιέχει αιθανόλη (62-
71%). Φαίνεται ότι ο SARS-CoV δυνατόν να επιβιώσει σε διάφορες επιφάνειες 6-9d.
– Αποφυγή συναθροίσεων, στενών επαφών και πτωχά αεριζόμενων χώρων.
ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ
Αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο προφύλαξης από τη λοίμωξη με SARS-CoV-2. Τα mRNA
εμβόλια BNT162b2 (Pfizer-BioNTech) και mRNA-1273 (Moderna) είναι προτιμότερα από το
Ad26.COV2.S (Johnson & Johnson/Janssen) λόγω σοβαρών παρενεργειών του τελευταίου. Κάθε
άτομο ≥12y πρέπει να λάβει μια αναμνηστική δόση εντός 5 μηνών μετά την συμπλήρωση της
αρχικής σειράς ενός mRNA εμβολίου ή εντός 2 μηνών μετά τη χορήγηση της μονήρους δόσεως του
Ad26.COV2.S εμβολίου.
Ανεπιθύμητες ενέργειες
– Τα εμβόλια για COVID-19 είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Οι πλείστες παρενέργειες είναι
ήπιας ή μέτριας βαρύτητας και υποχωρούν εντός 1-2d.
– Σπάνιες σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις και ακόμα σπανιότερα αναφυλακτικές αντιδράσεις
μετά από χορήγηση mRNA εμβολίου.
– Έχει αναφερθεί αυξημένος κίνδυνος συνδρόμου θρομβώσεως και θρομβοπενίας (TTS) σε
ασθενείς που έλαβαν το Ad26.COV2.S εμβόλιο και σπάνια το mRNA-1273 εμβόλιο. Το TTS
προκαλεί θρόμβους αίματος στα μεγάλα αγγεία και χαμηλά αιμοπετάλια (PLTs). Κυρίως σε
γυναίκες 30-46y.
– Μυοκαρδίτιδα και περικαρδίτιδα σπάνια και οι πλείστες περιπτώσεις είναι ήπιες και αυτοπεριοριζόμενες. Κυρίως σε άρρενες εφήβους και νέους ενηλίκους που έχουν λάβει mRNA
εμβόλιο.
– Σύνδρομο Guillain-Barre (GBS) σπάνια σε άρρενες >50y που έλαβαν Ad26.COV2.S, περίπου
2w μετά την χορήγηση. Οι πλείστοι αναρρώνουν πλήρως, αλλά μερικοί ασθενείς παρουσιάζουν
μόνιμη νευρολογική βλάβη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Bhimraj A, Morgan RL, Shumaker AH, Lavergne V, Baden L, Cheng VC, et al. IDSA
Guidelines on the Treatment and Management of Patients with COVID-19. Last updated,
2/3/2022.
2. Overview of COVID-19. NIH: COVID-19 Treatment Guidelines. Dec, 2021.
3. Clinical Spectrum of SARS-CoV-2 Infection. NIH: COVID-19 Treatment Guidelines, Oct, 2021.
4. Testing for SARS-CoV-2 Infection. NIH: COVID-19 Treatment Guidelines, Apr, 2021.
5. Prevention of SARS-CoV-2 Infection. NIH: COVID-10 Treatment Guidelines, Feb, 2022.
57
6. Θεραπευτικός αλγόριθμος ενηλίκων μη-νοσηλευόμενων ασθενών με COVID-19 (Αναθεώρηση
23-12-2021). Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων, Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, Επιτροπή
Εμπειρογνωμόνων Υπουργείου Υγείας.
7. Θεραπευτικός αλγόριθμος ενηλίκων νοσηλευόμενων ασθενών με COVID-19 (Αναθεώρηση
27/12/2021). Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων, Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, Επιτροπή
Εμπειρογνωμόνων Υπουργείου Υγείας.
8. McIntosh K. COVID-19: Epidemiology, virology, and prevention. UpToDate, Jan, 2022.
9. Cascella M, Rajnik M, Aleem A, Dulebohn SC, Di Napoli R. Features, Evaluation, and
Treatment of Coronavirus (COVID-19). StatPearls [Internet], Jan, 2022.
10. Vasireddy D, Vanaparthy R, Mohan G, Malayala SV, Atluri P. Review of COVID-19 Variants
and COVID-19 Vaccine Efficacy: What the Clinician Should Know? J Clin Med Res, 2021;
13(6):317-325. DOI: 10.14740/jocmr4518.
11. Drain PK. Rapid Diagnostic Testing for SARS-CoV-2. N Engl J Med, 2022; 386:264-272. DOI:
10.1056/NEJMcp2117115.
12. Pavord S, Scully M, Hunt BJ, Lester W, Bagot C, Craven B, et al. Clinical Features of VaccineInduced Immune Thrombocytopenia and Thrombosis. N Engl J Med, 2021; 385:1680-1689.
DOI: 10.1056/NEJMoa2109908.