Φιλοσοφία της έρευνας
Η έρευνα ξεκινάει από την αρχή της ανθρωπότητας και σχετίζεται με κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Από αυτό φαίνεται ότι η έρευνα αποτελεί ανθρώπινη ανάγκη και αυτή καθορίζεται από διάφορους παράγοντες όπως:
- από την ανάγκη να λύσει ο άνθρωπος βασικά προβλήματα της ζωής του και
- από την αδυναμία να δεχτεί «λογικά» κενά ο «επεξεργαστής» (interpreter) που εδράζει στο αριστερό ημισφαίριο του ανθρώπινου εγκεφάλου
Η έρευνα συγχέεται με την επιστήμη και την επιστημονικότητα, ενώ στην ουσία αποτελούν μεθόδους βελτίωσης της καθημερινής ζωή μας. Στην πράξη όμως η συστηματοποίηση της έρευνας είναι αυτή που βοηθά την πρόοδο της επιστήμης, της τέχνης αλλά και στην ουσιαστική πνευματική και ψυχική ανέλιξη της ανθρωπότητας.
Επιστήμη και ιατρική
Η ιατρική θεωρούμε ότι είναι επιστήμη έτσι την ορίζουμε και έτσι την διακονούμε ή μας διακονεί. Για να είναι κάποια ανθρώπινη δραστηριότητα επιστήμη χρειάζονται να πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια που ορίζονται από τη φιλοσοφία της επιστήμης. Αυτά τα κριτήρια περιγράφονται παρακάτω
- εσωτερικοί/εξωτερικοί σκοποί (ταυτίζονται στην ιατρική)
- εσωτερικά κριτήρια επιτυχίας (ηθική διάσταση-σχέση, αναγωγισμός)
- εσωτερικές κανονιστικές αρχές (πρακτική δραστηριότητα κάτω από πίεση, η επαληθευσιμότητα βρίσκεται σε μία ιδεατή ιατρική πρακτική)
Βέβαια η ιατρική προϋπήρχε της επιστήμης και θα υφίσταται όσο υπάρχει ανθρωπότητα, ακόμη και αν η επιστήμη πάψει να αποτελεί το κυρίαρχο πρότυπο σκέψης και συμπεριφοράς.
Η ιατρική χρησιμοποιεί τα επιστημονικά επιτεύγματα και μεθόδους για την προαγωγή της υγείας και επομένως είναι επιστημονική!!!
Οι λόγοι που μας αρέσει να είμαστε επιστήμονες είναι ότι η επιστήμη ως φορέας απόλυτης αλήθειας κατέχει θέση νεοθρησκείας και οι ιατροί ως φορείς ζωής είμαστε οι αρχιερείς!!!
Ερευνητική ιδέα
Για να ξεκινήσει κάθε έρευνα χρειάζεται να τεθεί ένα αρχικό πρόβλημα το οποίο αποτελεί και την ερευνητική ιδέα.
Ακολουθεί ένας καταρράκτης με τη σειρά:
- Ερευνητική ιδέα
- διατύπωση του ερευνητικού ερωτήματος, ως βήμα μέρους της ιδέας
- αναζήτηση της μεθόδου ή μεθόδων
- εφαρμογή της μεθόδου
- αποτελέσματα
- ερμηνεία των αποτελεσμάτων
- αξιολόγηση
- δημοσιοποίηση
- συμμόρφωση
- ηθική (τρόπος ζωής) ή αλλαγή πλεύσης
Όλος αυτός ο μηχανισμός διέπεται από έναν ορθολογισμό, υπόκειται σε μια διαλεκτική και δέχεται ως αποτέλεσμα μόνο τεκμηριωμένα και διασταυρωμένα γεγονότα.
Για να γίνει αποδεκτή δε μια έρευνα και να επηρεάσει ηθικά την ανθρωπότητα χρειάζεται να υπάρξει αντίληψη αναγκαιότητας στον πληθυσμό.
Πηγές ιδεών
1η πηγή (πρακτικό πρόβλημα)
Πως καθαρίζω καλύτερα μια πληγή?
2η πηγή (λογική αναζήτηση ή μελέτη)
ένα έλλειμμα γνώσης που προκύπτει από:
- προηγούμενες έρευνες
- κριτική ανάγνωση άρθρων (τύποι άρθρων – δείκτες)
Ανεξήγητη ανεπιθύμητη δράση
- COX2 Γαστρορραγίες (?-), Θρομβώσεις
Ανεξήγητο φαινόμενο
- διακίνηση H2O σε μεμβράνες,
- δράση παντοπραζόλης,
- Χρήση λιδοκαϊνης σε εμφράγματα
3η πηγή (τυχαία πληροφορία)
- η ιστορία της δακτυλίτιδας
- τα ταξάνια
- η σιλδεναφίλη
- η πενικιλίνη
4η πηγή (ενόραση)
- πείραμα της Φιλαδέλφειας
- 100ος πίθηκος
- Einstein (E=mc2)
ΕΡΕΥΝΑ = οργανωμένη φαντασία!
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
- Η ερευνητική ιδέα μπορεί να προέρχεται και να προωθεί επαγωγική και συστηματική δουλειά (μικρές – σταδιακές αλλαγές)
- Ή από ξαφνικό άλμα γνώσης (μεγάλες απότομες αλλαγές)
- Αυτό που θα πρέπει όμως να θυμάται κανείς είναι ότι για να γίνει ένα άλμα χρειάζεται μια κρίσιμη μάζα (100ος πίθηκος) για να ξεκινήσει, χρειάζεται ίσως μια βάση για το ερευνητικό ερώτημα (έγκαιρο και σύγχρονο), αλλά και για να γίνει αποδεκτή η αλλαγή
ΕΠΙΜΥΘΙΑ
- Η ερευνητική στάση που καθορίζει το ερώτημα εκφράζει μια ιδεολογία
- ενώ θεωρούμε ότι η έρευνα είναι καθαρή πράξη στην ουσία μπαίνουν πλαίσια (ιδέας ή συμφέροντος) που καθορίζουν το αποτέλεσμα
- Ο αρχικός αλγόριθμος της ερευνητικής υπόθεσης προβλέπει δύο απαντήσεις
- Στο γενικό σχεδιασμό της έρευνας χρησιμοποιούμαι και τις δύο πιθανές απαντήσεις
– ως αφετηρία για καινούργια έρευνα
– ως θέση αλλαγών αντιλήψεων και ηθικών στάσεων
- Το ερευνητικό ερώτημα με σωστή μέθοδο μπορεί να οδηγήσει σε ορθά αποτελέσματα και λάθος στάσεις!!!
- Το πρόβλημα της παρουσίασης σε σχέση με τη φέρουσα ιδεολογία (π.χ. χορτοφαγία)
Δημήτριος Κούβελας
Καθηγητής Ιατρικής ΑΠΘ