ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ – ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ   ΨΥΧΡΟΥ ΩΜΟΥ – ΣΥΜΦΥΤΙΚΗΣ ΘΥΛΑΚΙΤΙΔΑΣ

    ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ – ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ   ΣΥΜΦΥΤΙΚΗΣ ΘΥΛΑΚΙΤΙΔΑΣ

 (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ “ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΩΜΟΥ”, ΔΗΜ.Ι. ΓΟΥΛΕΣ, Ε.ΕΛ.Ι.Α, 2018)

ΔΡ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΟΥΛΕΣ

ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ – ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΟΣ – ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ.  Περιγράφονται  εισαγωγικά στοιχεία για την συμφυτική θυλακίτιδα και στη συνέχεια  αναπτύσσεται συνοπτικά η συντηρητική θεραπεία του νοσήματος και η αποκατάστασή του. Υπογραμμίζεται ο προσωρινός ανακουφιστικός ρόλος των ΜΣΑΦ  και των από του στόματος κορτικοειδών.  Ακολουθεί ο σημαντικός ρόλος των διηθήσεων του ώμου με κορτικοστεροειδή και των κρουστικών υπερήχων, ενώ τονίζεται η βασική συμβολή της φυσικοθεραπείας.

Εισαγωγή – Ορισμός  

Ο παγωμένος  ή ψυχρός ώμος  (frozen shoulder, ΨΩ) ή συμφυτική θυλακίτιδα (adhesive capsulitis, ΣΘ), είναι «μια  επώδυνη και ποικίλης βαρύτητας νόσος». Χαρακτηρίζεται από σημαντικό περιορισμό των ενεργητικών και παθητικών κινήσεων του ώμου, ιδίως της απαγωγής και της έξω στροφής, απουσία ειδικών διαγνωστικών και απεικονιστικών ευρημάτων (εκτός της οστεοπενίας) καθώς και ενδεχομένως τελικής πλήρους ακινησίας του ώμου. Εμφανίζεται με προοδευτικό και οδυνηρό τρόπο, που οδηγεί σε  ρίκνωση της  αρθρικής κάψουλας. Προσβάλλει άτομα μέσης ηλικίας, ιδίως τις γυναίκες. Μπορεί να είναι ιδιοπαθής  ή δευτεροπαθής και εξελίσσεται σε τρία στάδια Ο πόνος αρχικά εγκαθίσταται σταδιακά και επιτείνεται τη νύχτα.

Η φυσική πορεία της συμφυτικής θυλακίτιδας του ώμου μπορεί να διαχωριστεί στις εξής τρεις φάσεις οι οποίες εξελίσσονται εντός μηνών : (α) επώδυνη (β) Δύσκαμπτη (γ) ανάνηψη [1].

 Η συχνότητα εμφάνισής της δεν είναι ακριβώς γνωστή. Ωστόσο, εκτιμάται ότι 2 έως 5% του γενικού πληθυσμού [2] αναπτύσσει την ασθένεια αυτή κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η επίπτωση της συμφυτικής θυλακίτιδας του ώμου είναι πέντε φορές υψηλότερη στον διαβητικό πληθυσμό από ό,τι στο γενικό πληθυσμό, στους οποίους κυμαίνεται από 10% έως 29% [1,3,4].

ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΥΜΦΥΤΙΚΗΣ ΘΥΛΑΚΙΤΙΔΑΣ

Η ΣΘ ή ΨΩ είναι μια αυτοπεριοριζόμενη και αυτοϊώμενη  νόσος, οδυνηρά επώδυνη  της οποίας  η διάρκεια χωρίς θεραπεία μπορεί να υπερβεί την τριετία. Οι στόχοι της θεραπείας  είναι η ανακούφιση από τον πόνο και η αποκατάσταση της κίνησης και της λειτουργίας του ώμου. Συμφώνα με τη βιβλιογραφία, τα μακροχρόνια  αποτελέσματα είναι ουσιαστικά τα ίδια, ανεξαρτήτως της εφαρμοζόμενης θεραπείας [5,6].

Τα αναλγητικά , τα ΜΣΑΦ, η φυσικοθεραπεία και οι εγχύσεις στεροειδών είναι η βάση  της θεραπείας για όλα τα στάδια της νόσου [2]. Το 95% και πλέον των ασθενών ανταποκρίνονται στη συντηρητική θεραπεία, ενώ η χειρουργική θεραπεία είναι αναγκαία για ένα μικρό ποσοστό  ασθενών  με ποικίλη ανταπόκριση.

Ωστόσο, μελέτες σχετικά με τη φυσική πορεία της πάθησης έχουν διαπιστώσει την ύπαρξη μακροχρόνιου πόνου σε πολλούς ασθενείς που λαμβάνουν συντηρητική θεραπεία, με το 10% των ασθενών να μην ανακτούν ποτέ πλήρως τις φυσιολογικές δραστηριότητες του ώμου [7,8].

Φαρμακευτική θεραπεία

Η ιδιοπαθής συμφυτική θυλακίτιδα που προσβάλλει τη γληνοβραχιόνια άρθρωση πιστεύεται ότι είναι αυτοπεριοριζόμενη και συχνά αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με φυσικοθεραπεία και αντιφλεγμονώδη φάρμακα.

Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα

Η  χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ) μπορεί να είναι ωφέλιμη στη πρώιμη αρχική φάση της νόσου λόγω του φλεγμονώδους στοιχείου που επικρατεί . Με μειωμένη φλεγμονή και πόνο, ο ασθενής είναι σε καλύτερη θέση να ανεχθεί την φυσικοθεραπεία. Πριν τη συνταγογράφηση οποιουδήποτε φαρμάκου,  ο κλινικός ιατρός πρέπει να λάβει υπόψη του τις αντενδείξεις των ΜΣΑΦ, ιδιαίτερα αν παίρνει αντιπηκτικά ,αν πάσχει από  άσθμα, έλκος ,ελκώδη κολίτιδα, στεφανιαία νόσο ή διαβήτη . Ο διαβήτης και ο προδιαβήτης είναι συχνός   στους πάσχοντες από ΨΩ και ο ασθενής απειλείται με σοβαρή νεφροπάθεια.

Τα ΜΣΑΦ δεν έχει αποδειχθεί ότι έχουν μεγάλη αποτελεσματικότητα σε άτομα που παρουσιάζουν παρατεταμένα συμπτώματα. Δεν έχει δειχθεί ότι βελτιώνουν τον πόνο ή τη λειτουργία σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο [2].

Από του στόματος γλυκοκορτικοειδή

Τα στεροειδή από το στόμα δεν πρέπει να χορηγούνται τακτικά λόγω των πιθανών παρενεργειών και αντενδείξεών τους. Προκύπτει δε ηθικό δίλημμα όταν με διηθήσεις κορτικοστεροειδών στον ώμο, επιφέρονται πολύ καλύτερα αποτελέσματα  και με πολύ χαμηλή δοσολογία.

Αρχικά δίνονται από το στόμα  σε δόση 32-40 mg πρεδνιζόνης  για 3 εβδομάδες  ή με προοδευτική μείωση της δόσης. Η θεραπεία μπορεί να κυμαίνεται από 2-6 εβδομάδες [9].

Η χρήση από του στόματος κορτικοστεροειδών σε χαμηλή δόση συνιστάται μόνο σε περιπτώσεις σοβαρού ανθεκτικού παγωμένου ώμου που είτε είναι παρών για εκτεταμένο χρονικό διάστημα (δηλαδή, περισσότερο από 2 μήνες), είτε προκαλεί σημαντικό πόνο [10-12].

Συνήθως τα κορτικοστεροειδή από το στόμα παρέχουν σημαντικά βραχυπρόθεσμα οφέλη  αλλά  το αποτέλεσμα μπορεί να μην διατηρείται πέρα από 6 εβδομάδες [9]. Ο σακχαρώδης διαβήτης δεν αποτελεί απόλυτη αντένδειξη για τη χορήγηση από του στόματος κορτικοστεροειδών. Απαιτείται όμως σύνεση, στενή, παρακολούθηση του ασθενούς και τροποποίηση της αντιδιαβητικής θεραπείας, λόγω της δυνητικής απορρύθμισης του σακχάρου.

Εγχύσεις κορτικοστεροειδών

Τοπικές  διηθήσεις  με Depot κορτικοστεροειδή  μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με ΜΣΑΦ  ή κορτικοστεροειδή από το στόμα [13,14].  Μελέτες έχουν δείξει ότι 20 mg triamcinolone είναι η βέλτιστη δόση [6]. Σύμφωνα με την πείρα μας, ο συνδυασμός εγχύσεων μικρών δόσεων στεροειδών (μικρότερες από την συνιστώμενη στη βιβλιογραφία)  σε συνδυασμό με  φυσικοθεραπεία, φέρει άμεσα αποτελέσματα, βελτιώνει την ποιότητα ζωής και το νυχτερινό  πόνο,  δίνοντας τη δυνατότητα σύντομης επιστροφής στην εργασία .

Οι ενδοαρθρικές ή υπακρωμιακές τεχνικές  έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν μελέτες που να πείθουν ότι οι υπό απεικονιστική καθοδήγηση ενέσεις έχουν ανώτερα αποτελέσματα [15]. Οι ενέσεις κορτικοστεροειδών παρέχουν ταχεία ανακούφιση του πόνου που συνήθως διαρκεί για 6 εβδομάδες. Μακροχρόνια αποτελέσματα είναι παρόμοια με εκείνα του εικονικού φαρμάκου.

Σύμφωνα με την πείρα μας οι παρενέργειες  είναι ανύπαρκτες, η αποτελεματικότητα τους  είναι υψηλή με χορήγηση 2 εγχύσεων  κάθε 10 ημέρες, αρκεί να τηρούνται οι προβλεπόμενοι κανόνες. Χορηγούνται με σχετική προσοχή και σε χαμηλότερες δόσεις  στους διαβητικούς [16] .

Υπό έρευνα θεραπεία

Το Collagenase clostridium histolyticum (CCH) είναι μια ενέσιμη θεραπεία που έχει εγκριθεί από την Αμερικανική Εταιρεία Τροφίμων και Φαρμάκων για τη σύσπαση Dupuytren σε ενήλικες ασθενείς. Μια πρόωρη δοκιμή σε ασθενείς με ΣΘ έδειξε ότι εξωαρθρικές ενέσεις CCH ήταν καλά ανεκτές και αποτελεσματικές σε σύγκριση με την άσκηση. Περαιτέρω έρευνες απαιτούνται για τον προσδιορισμό κατά πόσο το CCH αποτελεί μια αποδεκτή μέθοδος θεραπείας [17].

Εξωσωματική θεραπεία κρουστικών κυμάτων  (κρουστικά υπέρηχα)

Η θεραπεία με εξωσωματικά κρουστικά κύματα (ESWT) φαίνεταιι ως υποσχόμενη θεραπεία για τη συμφυτική θυλακίτιδα  και ιδιαίτερα στους διαβητικούς [18]. Η ESWT συγκρίνεται ευνοϊκά με τα στεροειδή από το στόμα ως βραχυπρόθεσμη θεραπεία για την πρωτοπαθή θυλακίτιδα σε μια προοπτική, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη, μονή-τυφλή κλινική δοκιμή από τους Chen et al. σε 40 ασθενείς. Από την τέταρτη εβδομάδα θεραπείας, η ομάδα ESWT έδειξε σημαντική βελτίωση ανώτερη από εκείνη της ομάδας στεροειδών. Κατά την έκτη εβδομάδα, η βελτίωση καθημερινών δραστηριοτήτων (ADL) ήταν σημαντικά ανώτερη από αυτή της ομάδας στεροειδών [19].

Στη μελέτη των Santoboni  et al. η οποία περιελάμβανε 50 διαδοχικούς ασθενείς με συνολική μέση διάρκεια πόνου 15,7 μηνών, σημαντικές λειτουργικές βελτιώσεις σε σύγκριση με τον αρχικό πόνο ήταν εμφανείς σε 2 μήνες, με περαιτέρω βελτίωση σε 4 και 6 μήνες [20]. Όλοι οι ασθενείς έλαβαν ESWT μία φορά την εβδομάδα για 3 εβδομάδες, με 2400 λήψεις σε προσθιοπίσθια κατεύθυνση στην πρόσθια περιοχή της άρθρωσης του ώμου χρησιμοποιώντας χαμηλής/μέτριας ενέργειας πυκνότητα ροής (0,06 – 0,14 mJ/mm2, ανάλογα με την ατομική ανοχή του πόνου). Καμία σχετική παρενέργεια δεν αναφέρθηκε [20].

 Θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε,  ότι συμφώνα με την πείρα μας, το 90% των ασθενών μας που υποβάλλονται σε συνδυασμό τοπικών εγχύσεων και φυσικοθεραπείας παρουσιάζουν άμεση ανακούφιση από τον βασανιστικό πόνο και σημαντική λειτουργική αποκατάσταση  σε 1-3 εβδομάδες.

Πρόγραμμα αποκατάστασης-  Φυσικοθεραπεία

Μερίδα επιστημόνων εκφράζουν αμφιβολία για την αποτελεσματικότητα και το σχεδιασμό του προγράμματος φυσικοθεραπείας λόγω έλλειψης ισχυρά τεκμηριωμένων μελετών.

Συνοπτικά, ένα πρόγραμμα φυσικοθεραπείας που αποσκοπεί στη συντήρηση της δύναμης και της αρθρικής κινητοποίησης στο σπίτι μπορεί να συνδυαστεί με ασκήσεις, χειροπρακτική, τα κατάλληλα αναλγητικά φάρμακα και τη συνετή χρήση της ηλεκτροαναλγησίας και θερμών επιθεμάτων, προσφέροντας έτσι στον ασθενή ικανοποιητική ανακούφιση  από τα συμπτώματά του.

Οι καθιερωμένες ασκήσεις διεθνώς  για  τη ΣΘ είναι:

Εκκρεμοειδείς ασκήσεις (ασκήσεις Codman), όπου ο ασθενής μόνος του με τη βοήθεια της βαρύτητας κινητοποιεί την άρθρωση, απομακρύνοντας το βραχιόνιο από την ωμογλύνη. Αρχικά δε χρησιμοποιείται βάρος, στην περίπτωση όμως όπου ο ασθενής μπορεί να δεχθεί διάταση, προστίθεται και βάρος στο χέρι ή στον καρπό, προκαλώντας τρίτου βαθμού απομάκρυνση στην άρθρωση. Ο ασθενής βρίσκεται σε όρθια θέση, με κάμψη του κορμού ώστε να σχηματίζει γωνία 90 μοιρών με τα ισχία, ή σε πρηνή θέση σε θεραπευτικό κρεβάτι, με το προσβεβλημένο ώμο έξω από αυτό. Ο βραχίονας κρέμεται χαλαρά προς τα κάτω σε θέση κάμψης ή ωμοπλατιαίας απαγωγής 60 έως 90 μοιρών και εκτελούνται κινήσεις κάμψης, έκτασης, οριζόντιας απαγωγής και προσαγωγής και περιαγωγής. Η άσκηση δεν πρέπει να προκαλεί πόνο^[21].

Ασκήσεις με τροχαλία, όπου ο ασθενής κρατά την τροχαλία με τα δύο του χέρια και με το υγιές τραβάει το σχοινί ώστε να ανασηκώσει τον προσβεβλημένο ώμο προς τα εμπρός ή προς τα έξω και στο πλάι με αποτέλεσμα την κίνηση της κάμψης και της απαγωγής αντίστοιχα. Επίσης μπορεί να πραγματοποιήσει και την κίνηση των στροφών του ώμου, τοποθετώντας τον βραχίονα σε θέση 90 μοιρών κάμψης πάνω σε σταθερή επιφάνεια. Από αυτή τη θέση με το υγιές άκρο τραβά το σχοινί προς τα κάτω ανασηκώνοντας το προσβεβλημένο άκρο και το ξαναφήνει ώστε να επανέλθει το χέρι.^[21]

Ασκήσεις αυτοδιάτασης, όπου ο ασθενής κινεί το σώμα του (κάμψη και πλάγια κάμψη κορμού, καθώς και κάμψη ισχίων) σε σχέση με τον ώμο που είναι σταθεροποιημένος πάνω σε σταθερή επιφάνεια.^[21]

Απαγωγή και προσαγωγή με ράβδο, από όρθια θέση ο ασθενής κρατά οριζόντια τη ράβδο, στο ύψος της λεκάνης. Χωρίς να λυγίσει τους αγκώνες μεταφέρει τη ράβδο στη δεξιά πλευρά και επιστρέφει στην αρχική θέση. ^[21]

Κάμψη με ράβδο, από όρθια θέση ο ασθενής κρατά με τα δύο του χέρια τη ράβδο οριζόντια μπροστά από την λεκάνη και κάνει άρσεις πάνω από το κεφάλι του.^[21]

Έσω στροφή με ράβδο, ο ασθενής κρατά τη ράβδο πίσω από το σώμα του σε οριζόντια θέση. Απομακρύνει τη ράβδο από το σώμα του  προς τα επάνω και την  επαναφέρει στην αρχική θέση [21].

Έκταση με ράβδο, ο ασθενής κρατά τη ράβδο κάθετα πίσω από την πλάτη. Το δεξί χέρι βρίσκεται στην πάνω μεριά και το αριστερό στην κάτω. Κατευθύνει τη ράβδο προς το ταβάνι, μετά προς το πάτωμα και σταμάτα στη μέση [21] .

Στο πρόγραμμα αποκατάστασης ιδιαίτερο ρόλο έχει το μηχάνημα                      Παθητικής Κινητοποίησης (CPM) του άνω άκρου.
Ερευνητές διαπίστωσαν ότι η χρήση αυτής της συσκευής, διεγείρει τα χονδροκύτταρα να παράγουν πρωτεογλυκάνες 4 (PRG4), ένα μόριο με λιπαντικές και χονδροπροστατευτικές  ιδιότητες  (osteoarthritis cartilage 2006).

Σύμφωνα με την τρέχουσα βιβλιογραφία, η φυσικοθεραπεία βελτιώνει γενικά τους ασθενείς με ΣΘ, αλλά επιτυγχάνονται  καλύτερα αποτελέσματα όταν χορηγείται νωρίς.

Ως γνωστόν στόχος της θεραπείας από την στιγμή που θα εγκατασταθεί το σύνδρομο του παγωμένου ώμου είναι να διατηρηθεί η κινητικότητα και η δύναμη του ώμου καθώς επίσης και να μειωθεί ο πόνος. ^[22]

Πάρα την ασαφή αποτελεσματικότητα της φυσικοθεραπείας, η καθημερινή πείρα μας διδάσκει ότι ο συνδυασμός της με ενέσεις κορτικοστεροειδών είναι η καλύτερη θεραπευτική λύση για το πρόβλημα των ασθενών, με πάρα πολύ υψηλή ανταπόκριση^{[23 – 26]}.  Η έγχυση έχει άμεσα αποτελέσματα τα οποία συμπληρώνονται από τη φυσικοθεραπεία.

Όπως αναφέρθηκε έχουν διατυπωθεί αμφισβητήσεις για την θεραπευτική αξία και την καταλληλότητα των ασκήσεων από μερίδα ερευνητών στην ΣΘ. Η άποψή μας είναι ότι ναι μεν η νόσος αυτοϊάται μετά από χρόνια, άλλα αν θέλουμε σύντομη θεραπευτική παρέμβαση και  αποκατάσταση η εφαρμογή των ασκήσεων θεωρείται «απόλυτα αναγκαία» για την  ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των συγκάμψεων, της μυϊκής ατροφίας, του παθολογικού ROM και της λειτουργικότητας.  Οι θεραπευτικές ασκήσεις που  έχουν μελετηθεί περιλαμβάνουν την αρθρική κινητοποίηση και την τροχαλία. ^{[27,2 8,2 9]}  Οι ασκήσεις παθητικής αρθρικής κινητοποίησης βελτιώνουν το εύρος κίνησης .

Σε μελέτη 75 ασθενών του Russell et al. με συμφυτική θυλακίτιδα η νοσοκομειακή ομάδα άσκησης βρέθηκε να έχει μεγαλύτερη βελτίωση σε σχέση με την ατομική φυσικοθεραπεία ή ασκήσεις στο σπίτι. Επιπλέον και οι δύο ομάδες εμφάνισαν μεγαλύτερη βελτίωση του εύρος κίνησης και στη βαθμολογία της κλίμακας HADS (Hospital Anxiety and Disability Scale) σε σχέση με ασθενείς που έκαναν άσκηση στο σπίτι.  Γεγονός που σημαίνει οτι η αυτοθεραπεία έχει φτωχώτερα αποτελέσματα. ^[30]

Φυσικά μέσα

Η χρήση ηλεκτραναναλγητικών και θερμοαναλγητικών μέσων είναι συχνό φαινόμενο στη φυσικοθεραπεία. Ωστόσο, τα αποτελέσματα προοπτικών, τυχαιοποιημένων, κλινικών δοκιμών έχουν αμφίβολα αποτελέσματα  όσον αφορά τη διπολική παρεμβατική ηλεκτροθεραπεία, τον παλμικό υπέρηχο, τα TENS (διαδερμική ηλεκτρική διέγερση), τη θεραπεία με λέιζερ και τη μαγνητοθεραπεία με ηλεκτρομαγνητικά πεδία στη θεραπεία των επώδυνων διαταραχών του ώμου.

Παρόλα αυτά, η ηλεκτροαναλγησία και η θερμότητα μπορούν να παρέχουν κάποια προσωρινή ανακούφιση σε ασθενείς με σοβαρό πόνο στον ώμο χωρίς να προκαλούν παρενέργειες, όπως επιβεβαιώνεται από κλινικές παρατηρήσεις. Τέλος η μελέτη από τους Klç et al έδειξε ότι σε ασθενείς με παγωμένο ώμο, ο συνδυασμός της φυσικοθεραπείας με μπλοκ υπερπλατίου νεύρου οδηγεί σε μεγαλύτερη μείωση του πόνου και αύξηση της λειτουργικής κατάστασης από ότι η φυσικοθεραπεία μόνη.  ^[31]

Η εξωσωματική θεραπεία κρουστικών κυμάτων (ESWT) φαίνεται μια υποσχόμενη θεραπεία όσον αφορά την συμφυτική θυλακίτιδα.^[32,33,34]

Manual therapy – Χειροπρακτική/Χειροθεραπεία

Ως γνωστόν η χειροπρακτικη (ΧΠ) είναι η θεραπεία με τo χέρι. Συνίσταται σε θεραπευτικoύς χειρισμoύς μιας πάσχουσας άρθρωσης,  και αποτελεί μέρος τoυ θεραπευτικoύ πρoγράμματoς της συντηρητικής αντιμετώπισης των μυoσκελετικών παθήσεων.

Oι χειρισμoί (manipulation) επινoήθηκαν και εφαρμόστηκαν από ιατρoύς, αλλά και από τoυς λεγόμενους θεραπευτές χειρoπράκτoρες ή oστεoπαθητικoύς, πoυ θεμελίωσαν μια νέα μεθoδoλoγική πρoσέγγιση. Aν και δεν υπάρχει πλήρης ομοφωνία ως πρoς τoν oρισμό της, θα μπoρoύσε κάπoιoς να ισχυριστεί ότι είναι η εφαρμογή αιφνίδιας παθητικής δύναμης σε μια άρθρωση, ώστε να κινηθεί πέρα από τo φυσιoλoγικό εύρoς κίνησης, όχι όμως πέρα από τα ανατoμικά όρια.

Υπάρχουν δύο μελέτες αναφορικά με την ΣΘ οι οποίες υποστηρίζουν ότι η χρήση της χειροπρακτικής βελτιώνει το εύρος κίνησης βραχυπρόθεσμα. Σύμφωνα με μία μελέτη φαίνεται ότι η παθητική κινητοποίηση της άρθρωσης ήταν ελαφρώς πιο αποτελεσματική απο την κινητοποίηση που δεν προκαλεί πόνο.^[35]  Ενώ φάνηκε να επιτυγχάνονται καλύτερα αποτελέσματα με την πρώιμη έναρξη της θεραπείας.^. [36]

Τα ανωτέρω, κατά τη γνώμη μας, δείχνουν ότι η λογική και οχι υπέρμετρη διάταση πέρα των ανατομικών ορίων είναι αναγκαία για την βελτίωση του εύρους κίνησης. Η υπέρμετρη εφαρμογή δύναμης δεν είναι άμοιρη καταγμάτων, ιδίως στα οστεοπορωτικά άτομα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Binder AI, Bulgen DY, Hazleman BL, Roberts S. Frozen shoulder: a long-term prospective study. Ann Rheum Dis. 1984 Jun. 43(3):361-4.
2. Hsu JE, Anakwenze OA, Warrender WJ, Abboud JA. Current review of adhesive capsulitis. J Shoulder Elbow Surg. 2011 Apr. 20(3):502-14.
3. Song KD, Kwon JW, Yoon YC, Choi SH. Indirect MR Arthrographic Findings of Adhesive Capsulitis. AJR Am J Roentgenol. 2011 Dec. 197(6):W1105-9.
4. Carbone S, Napoli A, Gumina S. MRI of adhesive capsulitis of the shoulder: Distension of the bursa in the superior subscapularis recess is a suggestive sign of the pathology. Eur J Radiol. 2013 Oct 29.
5. Koh KH. Corticosteroid injection for adhesive capsulitis in primary care: a systematic review of randomised clinical trials. Singapore Med J. 2016 Dec. 57(12):646-657.
6. Sharma SP, Bærheim A, Moe-Nilssen R, Kvåle A. Adhesive capsulitis of the shoulder, treatment with corticosteroid, corticosteroid with distension or treatment-as-usual; a randomised controlled trial in primary care. BMC Musculoskelet Disord. 2016 May 26; 17:20.
7. Neviaser AS, Hannafin JA. Adhesive Capsulitis: A Review of Current Treatment. Am J Sports Med. 2010 Jan 28..
8. Mitra R, Harris A, Umphrey C, Smuck M, Fredericson M. Adhesive capsulitis: a new management protocol to improve passive range of motion. PM R. 2009 Dec. 1(12):1064-8.
9. Buchbinder R, Green S, Youd JM, Johnston RV. Oral steroids for adhesive capsulitis. Cochrane Database Syst Rev. 2006 Oct 18. CD006189.
10. Zreik NH, Malik RA, Charalambous CP. Adhesive capsulitis of the shoulder and diabetes: a meta-analysis of prevalence. Muscles Ligaments Tendons J. 2016 May 19. 6 (1):26-34.
11. Bal A, Eksioglu E, Gulec B, Aydog E, Gurcay E, Cakci A. Effectiveness of corticosteroid injection in adhesive capsulitis. Clin Rehabil. 2008 Jun. 22(6):503-12.
12. Tveita EK, Tariq R, Sesseng S, Juel NG, Bautz-Holter E. Hydrodilatation, corticosteroids and adhesive capsulitis: a randomized controlled trial. BMC Musculoskelet Disord. 2008 Apr 19. 9:53.
13. Blanchard V, Barr S, Cerisola FL. The effectiveness of corticosteroid injections compared with physiotherapeutic interventions for adhesive capsulitis: a systematic review. Physiotherapy. 2010 Jun. 96(2):95-107.
14. Roh YH, Yi SR, Noh JH, Lee SY, Oh JH, Gong HS, et al. Intra-articular corticosteroid injection in diabetic patients with adhesive capsulitis: a randomized controlled trial. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2011 Nov 24.
15. Song A, Higgins LD, Newman J, Jain NB. Glenohumeral corticosteroid injections in adhesive capsulitis: a systematic search and review. PM R. 2014 Dec. 6(12):1143-56.
16. Xiao RC, Walley KC, DeAngelis JP, Ramappa AJ. Corticosteroid Injections for Adhesive Capsulitis: A Review. Clin J Sport Med. 2017 May. 27(3):308-320.
17. Badalamente MA, Wang ED. CORR® ORS Richard A. Brand Award: Clinical Trials of a New Treatment Method for Adhesive Capsulitis. Clin Orthop Relat Res. 2016 Nov. 474(11):2327-2336.
18. Tucker ME. Shock-Wave Therapy May Ease ‘Frozen Shoulder’ in Diabetes. Medscape Medical News. Available at http://www.medscape.com/viewarticle/872990. December 08, 2016; Accessed: December 12, 2016.
19. Chen CY, Hu CC, Weng PW, Huang YM, Chiang CJ, Chen CH, et al. Extracorporeal shockwave therapy improves short-term functional outcomes of shoulder adhesive capsulitis. J Shoulder Elbow Surg. 2014 Dec. 23 (12):1843-51.
20. Santoboni F, Balducci S, D’Errico V, Haxhi J, Vetrano M, Piccinini G, et al. Extracorporeal Shockwave Therapy Improves Functional Outcomes of Adhesive Capsulitis of the Shoulder in Patients With Diabetes. Diabetes Care. 2016 Nov 29.
21. Kisner C, Colby LA. Therapeytic Exercise. Foundation and Techniques. Philadelphia: F.A. Davis Company. Ελληνική έκδοση: Θεραπευτικές Ασκήσεις. Βασικές Αρχές και Τεχνικές. Σπυριδόπουλος Κ, Σάτκα Γ. Αθήνα: Εκδόσεις Σιώκη, 2003.
22. Roy A, Adahan T, Adhesive Capsulitis in Physical Medicine and Rehabilitation Treatment & Management, published: Apr 26, 2016, Medscape
23. Carette S, Moffet H, Tardif J, et al. Intraarticular corticosteroids, supervised physiotherapy, or a combination of the two in the treatment of adhesive capsulitis of the shoulder: a placebo-controlled trial. Arthritis Rheum. 2003 Mar. 48(3):829-38.
24. Green S. Physiotherapy and injection better than injection alone or physiotherapy alone for improving range of motion in adhesive capsulitis. Aust J Physiother. 2003. 49(2):145.
25. Jürgel J, Rannama L, Gapeyeva H, et al. Shoulder function in patients with frozen shoulder before and after 4-week rehabilitation. Medicina (Kaunas). 2005. 41(1):30-8.
26. Pajareya K, Chadchavalpanichaya N, Painmanakit S, et al. Effectiveness of physical therapy for patients with adhesive capsulitis: a randomized controlled trial. J Med Assoc Thai. 2004 May. 87(5):473-80.
27. Ulusoy H, Sarica N, Arslan S, Olcay C, Erkorkmaz U. The efficacy of supervised physiotherapy for the treatment of adhesive capsulitis. Bratisl Lek Listy. 2011. 112(4):204-7.
28. Griggs SM, Ahn A, Green A. Idiopathic adhesive capsulitis. A prospective functional outcome study of nonoperative treatment. J Bone Joint Surg Am. 2000 Oct. 82-A(10):1398-407.
29. Rizk TE, Christopher RP, Pinals RS, et al. Adhesive capsulitis (frozen shoulder): a new approach to its management. Arch Phys Med Rehabil. 1983 Jan. 64(1):29-33.
30. Russell S, Jariwala A, Conlon R, et al. A blinded, randomized, controlled trial assessing conservative management strategies for frozen shoulder. J Shoulder Elbow Surg. 2014 Apr. 23(4):500-7.
31. Klç Z, Filiz MB, Çakr T, Toraman NF. Addition of Suprascapular Nerve Block to a Physical Therapy Program Produces an Extra Benefit to Adhesive Capsulitis: A Randomized Controlled Trial. Am J Phys Med Rehabil. 2015 Oct. 94 (10 Suppl 1):912-20
32. Rizk TE, Gavant ML, Pinals RS. Treatment of adhesive capsulitis (frozen shoulder) with arthrographic capsular distension and rupture. Arch Phys Med Rehabil. 1994 Jul. 75(7):803-7.
33. Tucker ME. Shock-Wave Therapy May Ease ‘Frozen Shoulder’ in Diabetes. Medscape Medical News. Available at http://www.medscape.com/viewarticle/872990. December 08, 2016; Accessed: December 12, 2016.
34. Chen CY, Hu CC, Weng PW, Huang YM, Chiang CJ, Chen CH, et al. Extracorporeal shockwave therapy improves short-term functional outcomes of shoulder adhesive capsulitis. J Shoulder Elbow Surg. 2014 Dec. 23 (12):1843-51.
35. Vermeulen HM, Obermann WR, Burger BJ, et al. End-range mobilization techniques in adhesive capsulitis of the shoulder joint: A multiple-subject case report. Phys Ther. 2000 Dec. 80(12):1204-13.
36. Liaw SC. The effect and timing of physiotherapy on change in range of motion and function in frozen shoulder. Physiother Singapore. Sep 2000. 3(3):82-6.

—————

Ευχαριστίες στη φυσικοθεραπεύτρια  Θεοδώρα Βράτση  για τη συμβολή της στο κεφάλαιο αυτό.