Σύνδρομο απιοειδούς μυός και οσφυοϊσχιαλγία

Ελληνική Ρευματολογία 2007, 18(2):179-186

          Ανατομικά και κλινικά δεδομένα

Α.Β Γουλές, Κ. Μπαλακατούνης,  Ι.Δ. Γουλές

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το σύνδρομο του απιοειδούς μυός (ΣΑM) χαρακτηρίζεται από παγίδευση του ισχιακού νεύρου με αντίστοιχη συμπτωματολογία, παραμένει δε μέχρι σήμερα μια αμφιλεγόμενη, δύσκολη έως και αβέβαιη διάγνωση. Με την παρούσα σύντομη βιβλιογραφική ανασκόπηση επιχειρείται η περιγραφή των σύγχρονων αντιλήψεων αναφορικά με τη νευροανατομία, την ταξινόμηση, τη διάγνωση και την νοσολογία του συνδρόμου, του οποίου η συχνότητα και η κλινική αναγνώριση έχει υποτιμηθεί για τους προαναφερθέντες λόγους. 

Εισαγωγή

Το σύνδρομο απιοειδούς μυός (ΣΑΜ) χαρακτηρίζεται απο παγίδευση του ισχιακού νεύρου από τον ομώνυμο μυ κατά την έξοδό του απο το ισχιακό τρήμα. Η έλλειψη ορισμού και κλινικών κριτηρίων του συνδρόμου¹, η συσχέτισή του με παθολογία της ιερολαγονίου άρθρωσης^2,3 καθώς και η κλινική ομοιότητά του με τη δισκογενή ισχιαλγία ή μυοπεριτονιακά σύνδρομα (myofascial syndromes) καθιστούν την κλινική του ταυτότητα ασαφή και τη διαγνωστική του προσπέλαση δυσχερή^4-11. Η κλινική νευροανατομία του συνδρόμου είναι αρκετά περίπλοκη, γιαυτό στην παρούσα ανασκόπηση έγινε προσπάθεια απλούστευσης των ανατομικών σχέσεων.

ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ
Οι μύες της οπίσθιας επιφάνειας της άρθρωσης του ισχίου (μυς του γλουτού) σχηματίζουν δυο στοιβάδες, την έσω (εν τω βάθει) και έξω (επιπολής). Η έσω (εν τω βάθει) στοιβάδα αποτελείται από τους βραχείς έξω στροφείς του ισχίου, τον απιοειδή, τους δίδυμους, τον τετράγωνο μηριαίο και τον έσω και έξω θυροειδή μυ. Ο μέσος και ο μικρός γλουτιαίος καλύπτουν το εξωτερικό μέρος της πυέλου και σαν συνέπεια της κατάφυσης τους στον μεγάλο τροχαντήρα, δρουν ως απαγωγοί του ισχίου. Η έξω (επιπολής) στοιβάδα αποτε- λείται από τον μεγάλο γλουτιαίο που μαζί με τον τείνοντα την πλατεία περιτονία σχηματίζουν τον λεγόμενο «πυελικό δελτοειδή μυ». Ονομάζεται έτσι, λόγω της ομοιότητας του με τον ομώνυμο μυ του ώμου^{5, 8}. Ο απιοειδής μυς εκφύεται οδοντωτά από την πρόσθια και έξω επιφάνεια του ιερού και από τον δεύτερο, τρίτο και τέταρτο ιερό σπόνδυλοΙ2-I4. Αφού καλύψει την πρόσθια επιφάνεια της ιερο- λαγόνιας άρθρωσης, εξέρχεται από την πύελο μέσω του ισχιακού τρήματος και καταφύεται στην άνω επιφάνεια του μεγάλου τροχαντήρα, πολλές φορές μαζί με τον έσω θυροειδή μυ⁹. Η ανατομική σχέση του απιοειδή με τους ιστούς που γειτνιάζει αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση της νευραγγειακής ανατομίας της περιοχής και συσχετίζεται με τη δημιουργία του πρωτοπαθούς ή δευτεροπαθούς συνδρόμου^8-10, ^21-25. Όλα τα νεύρα και αγγεία που εισέρχονται στον γλουτιαίο χώρο μέσω της πυέλου , είτε άνω είτε κάτω από τον απιοειδή, περνούν μέσα από το μεγάλο ισχιακό τρήμα : Πάνω από τον απιοειδή πορεύονται το άνω γλουτιαίο νεύρο μαζί με την ομώνυμη αρτηρία, ενώ κάτω από τον απιοειδή η κάτω γλουτιαία αρτηρία και το κάτω γλουτιαίο νεύρο, το αιδοιϊκό νεύρο και η έσω αιδοιϊκή αρτηρία, το νεύρο για τον έσω θυροειδή μυ, το ισχιακό νεύρο, το οπίσθιο μηριαίο δερματικό νεύρο και ρίζες που νευρώνουν τον τετρακέφαλο μυ. Το ισχιακό νεύρο σχηματίζεται από ρίζες του οσφυοϊερού πλέγματος (Ο4-Ι3) και αποτελείται σε ποσοστό 20% από νευρικές ίνες και 80% απο 179-ινολιπώδη ιστό^8,9. Μετά από σύντομη διαδρομή του στον απιοειδή μυ εξέρχεται από την πύελο κάτω από τον μυ. Πιο συγκεκριμένα εξέρχεται από την πύελο δια της υποαπιοειδούς σχισμής και πορεύεται στην οπίσθια επιφάνειας του έσω θυροειδούς και των διδύμων μυών, επί του τε- τράγωνου μηριαίου μεταξύ ισχιακού κυρτώματος και μείζονα τροχαντήρα^8,9. Με βάσει νεκροτομικά δεδομένα διαπιστώθη- κε ότι το ισχιακό νεύρο διαπερνά τον απιοειδή στο 22% των περιπτώσεων. Απο αυτές το 5% διαπερνά τον απιοειδή μέσω της γαστέρας του μυός και το υπόλοιπο 17% διέρχεται μέσω του τένοντα του απιοειδή ⁽¹⁰⁾. Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι στο 84% των περιπτώσεων το νεύρο διέρχεται κάτω από τον μυ, ενώ στο 18% διχά- ζεται σε δύο κλάδους. Ο ένας περνά κάτω και ο άλλος μέσα από τον μυ ή πάνω και μέσα από τον μυ αντίστοιχα¹¹.