Σύνδρομο Sjogren: Παλαιοί και νεώτεροι θεραπευτικοί στόχοι

Συγγραφείς: Κ. Μαυραγάνη (1), Χ. Μουτσόπουλος (2)

1 Εργαστήριο Φυσιολογίας, Ρευματολογικό Ιατρείο Παθολογικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ,
2 Ακαδημία Αθηνών, Έδρα Ιατρικών Επιστημών/ Ανοσολογίας

Το σύνδρομο Sjögren είναι ένα πρότυπο αυτοάνοσο νόσημα που κατεξοχήν εκδηλώνεται με ξηροστομία και ξηρή κερατοεπιπεφυκίτιδα ως αποτέλεσμα της χρόνιας φλεγμονής των σιελογόνων και των δακρυϊκών αδένων, αντίστοιχα. Άλλα χαρακτηριστικά του νοσήματος αποτελούν η χρόνια υπερδιέγερση των Β-λεμφοκυτάρων, καθώς επίσης και η παρουσία συστηματικών εκδηλώσεων που απορρέουν από την προσβολή του δέρματος, του μυοσκελετικού συστήματος, του ήπατος, των πνευμόνων, των νεφρών καθώς επίσης και του περιφερικού νευρικού συστήματος. Ένα μικρό ποσοστό των ασθενών αυτών (5%) αναπτύσσει Β κυτταρικό λέμφωμα. Παρά το γεγονός ότι η ενεργοποίηση τόσο των έμφυτων όσο και των επίκτητων ανοσολογικών αποκρίσεων είναι σημαντική στην παθογένεση του συνδρόμου, συστηματικές ανοσοκατασταλτικές θεραπείες σε αντίθεση με άλλες αυτοάνοσες ασθένειες, είναι και ήταν σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές. Οι βιολογικοί παράγοντες που είχαν προηγουμένως εφαρμοστεί με αξιοσημείωτα θεραπευτικά αποτελέσματα στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, όπως οι παράγοντες κατά του παράγοντα νέκρωσης των όγκων, των ιντερλευκινών 1 και 6, και του CD2Ο μορίου των

B λεμφοκυττάρων (rituximab), απέτυχαν να ικανοποιήσουν τους πρωτογενείς στόχους σε τυχαιοποιημένες διπλές τυφλές ελεγχόμενες δοκιμές για τη θεραπεία του συνδρόμου Sjögren. Το abatacept και το belimumab, που έχουν ήδη λάβει άδεια κυκλοφορίας για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και του συστηματικού ερυθηματώδη λύκου αντίστοιχα, καθώς και τα συνδυαστικά σχήματα rituximab/belimumab φαίνεται ότι αποτελούν υποσχόμενες θεραπευτικές επιλογές για το σύνδρομο Sjögren.

Ωστόσο, δεδομένα από μεγάλες ελεγχόμενες μελέτες αναμένονται. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην κατανόηση των μοριακών οδών που χαρακτηρίζουν την παθογένεση του συνδρόμου Sjögren, οδήγησαν σε έναν αυξανόμενο αριθμό νέων βιολογικών παραγόντων που στρέφονται κατά το σύστημα ιντερφερόνης τύπου Ι, αντιγονοπαρουσίασης/συνδιεγερτικών οδών, ενεργοποίησης Β και Τ κυττάρων, καθώς και σχηματισμό βλαστικών κέντρων. Οι πρώτες μελέτες της αναστολής της καθεψίνης S (Petesicatib), του συνδέτη του ICOS (prezalumab) και του υποδοχέα της λεμφοτοξίνης βήτα (baminercept) απέτυχαν την εκπλήρωση πρωτογενών καταληκτικών σημείων.

Ωστόσο, προκαταρκτικά αποτελέσματα από δύο τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες με εικονικό φάρμακο που αποσκοπούσαν την αναστολή του CD40 (Iscalimab) και του υποδοχέα του παράγοντα ενεργοποίησης των Β-κυττάρων (Ianalumab) ανέδειξαν σημαντική μείωση της ενεργότητας της νόσου, με ένα ευνοϊκό μέχρι στιγμής προφίλ ασφάλειας. Αναμένονται τα αποτελέσματα από τη χορήγηση αναστολέων κινασών και του υποδοχέα TACI (RC18), καθώς και από τη χορήγηση χαμηλής δόσης ανασυνδυασμένης ιντερλευκίνης-2 με στόχο την αύξηση Τ-ρυθμιστικών κυττάρων.

Mavragani CP, Moutsopoulos HM. Sjögren's syndrome: Old and new therapeutic targets. J Autoimmun. 2020;110:102364.

Sjogrn_s syndrome Old and new therapies