Το ανθρώπινο γένος είναι αξιοθαύμαστα γόνιμο. Οι γυναίκες μπορούν να συλλάβουν και να φέρουν παιδιά ήδη από τα μισά της δεύτερης δεκαετίας της ζωής τους. Στις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες, οι γυναίκες συλλαμβάνουν μεταξύ των 20-30 χρόνων, αλλά τελευταία βλέπουμε να αυξάνεται το ποσοστό των γυναικών που συλλαμβάνουν πάνω από τα 40 τους. Από την άλλη πλευρά ο άνδρας, μπορεί να τεκνοποιήσει μέχρι το γήρας του. Παρ’ όλα αυτά το φαινόμενο της αναπαραγωγής παραμένει εξαιρετικά σύνθετο. Στα τέλη του 20ου αιώνα η ιατρική επιστήμη έχει κάνει τεράστια βήματα να κατανοήσει τα διάφορα στάδια της αναπαραγωγικής διαδικασίας, έτσι ώστε να αναγνωρίσει που βρίσκεται το πρόβλημα και να το διορθώσει, επιτυγχάνοντας την τεκνοποίηση στο 65% των ζευγαριών που αναζητούν λύση της στειρότητας τους, στους ειδικούς.
Έχει αυξηθεί η υπογονιμότητα τα τελευταία χρόνια ή όχι;
Παρ’ όλη τη δημόσια ανησυχία και συζήτηση, κυρίως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η επίπτωση της υπογονιμότητας στο πέρασμα των χρόνων παραμένει ουσιαστικά στα ίδια ποσοστά. Περίπου το 15% των ζευγαριών που αποπειρώνται την πρώτη τους κύηση αποτυγχάνουν. Υπογόνιμο χαρακτηρίζεται ένα ζευγάρι όταν έχει ελεύθερες χωρίς προφυλάξεις επαφές για τουλάχιστον ένα χρόνο (πολλά ζευγάρια αναπτύσσουν τρομερό άγχος μετά την παρέλευση λίγων μηνών από την προσπάθεια σύλληψης). Η υπογονιμότητα αυξάνει με την ηλικία. Το 33% των ζευγαριών στα προχωρημένα 30 τους έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας και αυτό στις αναπτυγμένες χώρες έχει να κάνει με τις επαγγελματικές επιδιώξεις και στόχους που θέτει το ζευγάρι.
Πόσο ευθύνεται ο άνδρας για την υπογονιμότητα του ζευγαριού;
Συνηθιζόταν να πιστεύουμε και όχι πολλά χρόνια πριν ,όταν ένα ζευγάρι είχε πρόβλημα τεκνοποίησης υπεύθυνη ήταν η γυναίκα. Σήμερα από τις στατιστικές γνωρίζουμε ,ότι ο άνδρας είναι τουλάχιστον κατά το ήμισυ(50%) συνυπεύθυνος για την υπογονιμότητα του ζευγαριού. Αυτό το ποσοστό ακούγεται απίστευτο ,εάν σκεφτεί κανείς, ότι ένας υγιής άνδρας, ελευθερώνει με κάθε του εκσπερμάτιση 120-600 εκατομμύρια σπερματοζωάρια και παράγει κατά τη διάρκεια της ζωής του περίπου 400 δισ. σπερματοζωάρια. Φαινομενικά λοιπόν ο άνδρας τα καταφέρνει πολύ καλά στο τομέα της αναπαραγωγής ,αλλά δυστυχώς αυτό δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις αληθές. Η πιο κοινή αιτία ανδρικής υπογονιμότητας είναι ακριβώς η αδυναμία πολλών ανδρών να παράγουν ικανοποιητικό αριθμό υγιούς σπέρματος.
Ποιες είναι όμως οι αιτίες της ανδρικής στειρότητας;
· Οι ορμονικές αιτίες από διαταραχές στην υπόφυση και τον υποθάλαμο που μπορεί να είναι συγγενείς ( εκ γενετής), ή επίκτητες όπως ορισμένες κακοήθειες ή ακτινοβολία κ.λ.π.
· Ορχικές αιτίες συγγενείς π.χ. κρυψορχία δηλ. ατελής κάθοδος του όρχη ή των όρχεων στο όσχεο
· Επίκτητες αιτίες όπως είναι οι φλεγμονές (ορχίτις, επιδιδυμίτις κ.α.), τραυματικές κακώσεις, συστηματικές παθήσεις, ύπαρξη σπερματικών αντισωμάτων, διάφορα φάρμακα που επιδρούν στην σπερματογένεση.
Όσον αφορά την κιρσοκήλη μία ιδιαίτερη μνεία αξίζει, γιατί συναντάται στο 20% περίπου όλων των ανδρών και είναι αιτία για το 40% των υπογόνιμων ανδρών. Η κιρσοκήλη προκαλείται από ανεπάρκεια των φλεβών των όρχεων με αποτέλεσμα τη φλεβική στάση με συνέπεια την αύξηση της θερμοκρασίας τοπικά, γεγονός που έχει θεωρηθεί ότι επηρεάζει την σπερματογένεση. Είναι σημαντικό να πούμε ότι η κιρσοκήλη είναι μία χειρουργικά αναστρέψιμη κατάσταση με σχετικά απλή χειρουργική επέμβαση.
Άλλες αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν στειρότητα είναι:
· οι λειτουργικές διαταραχές του ίδιου του σπερματοζωαρίου, π.χ. η μειωμένη κινητικότητα
· η λήψη ορισμένων φαρμάκων για την αντιμετώπιση του έλκους στομάχου, κορτιζόνη και αναβολικά που παίρνουν οι αθλητές για να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους,
· η χρήση και εθισμός σε ορισμένες ουσίες όπως η νικοτίνη και το κάπνισμα που επηρεάζει και τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων
· η χρήση μαριχουάνας ,κοκαΐνης και αλκοόλ.
Ακόμα υπεύθυνα για υπογονιμότητα θεωρούνται ορισμένα αντιβιοτικά, η ανεπάρκεια βιταμίνης C, πολλά τοξικά φάρμακα και χημικά που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες αλλά και στις βιομηχανίες και ακόμα η υπέρμετρη σωματική δραστηριότητα και κυρίως άσκηση όπως επίσης η κακή διατροφή. Τέλος στις αιτίες υπογονιμότητας έχει θέση το υπερβολικό στρες, τα ζεστά μπάνια στην περιοχή και ένδυση με πολύ στενά εσώρουχα που κρατούν το όσχεο και τους όρχεις σε αυξημένη θερμοκρασία αλλά και η πολυήμερη αποχή από το σεξ ,η στυτική δυσλειτουργία και οι διαταραχές στην εκσπερμάτιση (πρόωρη εκσπερμάτιση, καθυστερημένη η αδύνατη εκσπερμάτιση).
Πώς γίνεται η διάγνωση της υπογονιμότητας στον άνδρα;
Καταρχάς όπως ήδη ανέφερα , θα πρέπει να έχει περάσει χρονικό διάστημα τουλάχιστον 1 έτους με τακτικές επαφές και ει δυνατόν στις γόνιμες ημέρες του κύκλου της γυναίκας. Μετά από αυτό το διάστημα και εφόσον δεν υπήρξε σύλληψη θα πρέπει το ζευγάρι και όχι μόνον ο άνδρας να απευθύνεται στον ανδρολόγο, ο οποίος προφανώς μετά από την λήψη ενός καλού ιστορικού θα συστήσει ορισμένες εξετάσεις (που θα περιλαμβάνουν ένα πλήρη ορμονικό χρωματοσωμικό και ανοσολογικό έλεγχο) και κυρίως ένα σπερμοδιάγραμμα, που θα μπορέσει να αποκαλύψει τυχόν ανωμαλίες του σπέρματος.
· Να σταματήσει το κάπνισμα
· Να μην κάνει χρήση μαριχουάνας ή άλλων ναρκωτικών ουσιών, όπως επίσης υπέρμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος
· Να αποφεύγει την έντονη γυμναστική
· Να τρώει υγιεινά και μάλιστα, τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, βιταμίνη Ε και Ψευδάργυρο.
· Να αποφεύγει την χρόνια λήψη φαρμάκων και κυρίως αντιβιοτικών ,χωρίς να του έχει συστηθεί από τον γιατρό του
· Να αποφεύγει τη παραμονή σε χώρους με μεγάλη θερμοκρασία όπως είναι οι σάουνες, τα ζεστά λουτρά και να φορά άνετα και όχι στενά εσώρουχα και ρούχα
· Να έχει επαφή από 2- 3 ημέρες, γιατί επιπλέον αποχή επιβαρύνει την κινητικότητα, ενώ καθημερινή ή συχνή επαφή εξασθενεί τον αριθμό των σπερματοζωαρίων
Όσον αφορά την χειρουργική θεραπεία , πρωτεύοντα ρόλο έχει η διόρθωση της κιρσοκήλης , που γίνεται συνήθως με μικρή τομή στη κοιλιακή χώρα ,εξωπεριτοναϊκά, με μικρή νοσηρότητα και πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας ή ακόμα λαπαροσκοπικά όπου ο ασθενής μπορεί την ίδια ημέρα του χειρουργείου να φύγει από το Νοσοκομείο . Ακόμα μπορεί να εφαρμοσθούν διάφορες τεχνικές αναστόμωσης του σπερματικού πόρου και της επιδιδυμίδος για διόρθωση ανάλογων προβλημάτων αλλά και μικροχειρουργικές επεμβάσεις με την βοήθεια του μικροσκοπίου για λήψη σπέρματος από την επιδιδυμίδα κ.α.
Υπάρχει άλλη θεραπεία εκτός της χειρουργικής;
Για όσους δεν επιθυμούν την χειρουργική επέμβαση, τα τελευταία χρόνια στο κέντρο μας ο γιατρός Γιάννης Περιστέρης σε συνεργασία με ενδοκρινολόγο, ουρολόγο και διατροφολόγο εφαρμόζει ιδιαίτερα επιτυχημένες θεραπείες που αυξάνουν το ποσοστό της γονιμοποίησης, πάνω από 60% , είτε με φυσιολογική επαφή είτε με εξωσωματική γονιμοποίηση, ειδικά σε περιπτώσεις με ολιγοασθενοσπερμία ή αζωοσπερμία. Οι συγκεκριμένες θεραπείες αυξάνουν σημαντικά και το ποσοστό επιτυχίας σε ζευγάρια που μπαίνουν στην διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF) είτε με ενδοτραχηλική έγχυση σπερματοσωαρίων , είτε με την μέθοδο λήψης ορχικού ιστού.
Γενικές συμβουλές για το τι θα πρέπει να προσέχει ένας άνδρας για να αυξήσει την αναπαραγωγική του ικανότητα.
Ακολούθως ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει σε απεικονιστικές μεθόδους, βιοψία όρχεων κ.α. εάν και εφόσον χρειασθεί.
Τι μπορεί να γίνει από πλευράς χειρουργικήςθεραπείας σε ένα υπογόνιμο άνδρα ;
Όσον αφορά την χειρουργική θεραπεία , πρωτεύοντα ρόλο έχει η διόρθωση της κιρσοκήλης , που γίνεται συνήθως με μικρή τομή στη κοιλιακή χώρα ,εξωπεριτοναϊκά, με μικρή νοσηρότητα και πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας ή ακόμα λαπαροσκοπικά όπου ο ασθενής μπορεί την ίδια ημέρα του χειρουργείου να φύγει από το Νοσοκομείο . Ακόμα μπορεί να εφαρμοσθούν διάφορες τεχνικές αναστόμωσης του σπερματικού πόρου και της επιδιδυμίδος για διόρθωση ανάλογων προβλημάτων αλλά και μικροχειρουργικές επεμβάσεις με την βοήθεια του μικροσκοπίου για λήψη σπέρματος από την επιδιδυμίδα κ.α.
Υπάρχει άλλη θεραπεία εκτός της χειρουργικής;
Για όσους δεν επιθυμούν την χειρουργική επέμβαση, τα τελευταία χρόνια στο κέντρο μας ο γιατρός Γιάννης Περιστέρης σε συνεργασία με ενδοκρινολόγο, ουρολόγο και διατροφολόγο εφαρμόζει ιδιαίτερα επιτυχημένες θεραπείες που αυξάνουν το ποσοστό της γονιμοποίησης, πάνω από 60% , είτε με φυσιολογική επαφή είτε με εξωσωματική γονιμοποίηση, ειδικά σε περιπτώσεις με ολιγοασθενοσπερμία ή αζωοσπερμία. Οι συγκεκριμένες θεραπείες αυξάνουν σημαντικά και το ποσοστό επιτυχίας σε ζευγάρια που μπαίνουν στην διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF) είτε με ενδοτραχηλική έγχυση σπερματοσωαρίων , είτε με την μέθοδο λήψης ορχικού ιστού.
Γενικές συμβουλές για το τι θα πρέπει να προσέχει ένας άνδρας για να αυξήσει την αναπαραγωγική του ικανότητα.
· Να σταματήσει το κάπνισμα
· Να μην κάνει χρήση μαριχουάνας ή άλλων ναρκωτικών ουσιών, όπως επίσης υπέρμετρη κατανάλωση οινοπνεύματος
· Να αποφεύγει την έντονη γυμναστική
· Να τρώει υγιεινά και μάλιστα, τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, βιταμίνη Ε και Ψευδάργυρο.
· Να αποφεύγει την χρόνια λήψη φαρμάκων και κυρίως αντιβιοτικών ,χωρίς να του έχει συστηθεί από τον γιατρό του
· Να αποφεύγει τη παραμονή σε χώρους με μεγάλη θερμοκρασία όπως είναι οι σάουνες, τα ζεστά λουτρά και να φορά άνετα και όχι στενά εσώρουχα και ρούχα
· Να έχει επαφή από 2- 3 ημέρες, γιατί επιπλέον αποχή επιβαρύνει την κινητικότητα, ενώ καθημερινή ή συχνή επαφή εξασθενεί τον αριθμό των σπερματοζωαρίων