Οι γονείς των παιδιών µε υποσπαδία έρχονται στο γιατρό, στην συντριπτική τους πλειοψηφία «διαβασµένοι». Έχουν αναστατώσει το διαδίκτυο αποκοµίζοντας πλήθος πληροφοριών. Παρόλα αυτά, η εικόνα που έχουν για τον υποσπαδία είναι θολή και συγκεχυµένη, είτε λόγω της ποικιλίας των πληροφοριών που βρήκαν, είτε λόγω αδυναµίας να τις ερµηνεύσουν και να τις αξιολογήσουν.
Δείτε ποιες είναι οι πιο συχνές ερωτήσεις των γονιών στο γιατρό και τις απαντήσεις που θα πρέπει να έχουν, ώστε να καταλάβουν τι πρόκειται να γίνει µε τα γεννητικά όργανα του παιδιού τους.
Τι σηµαίνει ο όρος «υποσπαδίας»;
Ο όρος υποσπαδίας χρησιµοποιείται για να περιγράψει τη συγγενή ανωµαλία του πέους, κατά την οποία το στόµιο της ουρήθρας, δηλαδή το σηµείο από όπου ουρεί το παιδί, δε βρίσκεται στην κορυφή της βαλάνου, αλλά σε οποιοδήποτε άλλο σηµείο της κάτω επιφάνειας της βαλάνου και του πέους ή ακόµη στο όσχεο ή στο περίνεο.
Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζονται διάφορες περιπτώσεις υποσπαδία. Ο υποσπαδίας µπορεί να συνοδεύεται απο γωνιώδη κάµψη του πέους. Αλλοτε πάλι, µπορεί να συνυπάρχουν κήλες, ατελής κάθοδος των όρχεων, ή παθήσεις απο το ουροποιητικό.
Η πλειονότητα των περιπτώσεων υποσπαδία είναι βαλανικοί, υποβαλανικοί, ή πρόσθιοι πεϊκοί. Οι υπόλοιπες περιπτώσεις είναι λιγότερο συχνές. Εδώ θα πρέπει να προσθέσουµε και µία τελευταία κατηγορία, τους υποσπαδίες µετά από µία αποτυχηµένη απόπειρα χειρουργικής αποκατάστασης.
Στο Ιατρικό ∆ιαβαλκανικό Θεσσαλονίκης, οι επεµβάσεις για χειρουργική αποκατάσταση του υποσπαδία κάθε κατηγορίας είναι συχνές σε σχέση µε τη συχνότητα εµφάνισης της πάθησης στα αγόρια.
Γιατί το παιδί µας γεννήθηκε µε υποσπαδία; Έγινε κάποιο λάθος κατά την εγκυµοσύνη;
∆εν έγινε κανένα λάθος, ούτε µπορεί κανείς να εξακριβώσει την αίτια για κάθε περίπτωση χωριστά. Η πιθανότητα να γεννηθεί ένα αγόρι µε υποσπαδία είναι 1 στις 300 γεννήσεις αγοριών, ενώ, αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, η πιθανότητα αυξάνεται στο 1 στις 100 ή 80 γεννήσεις.
Έχουν ενοχοποιηθεί ενδοκρινικοί, γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. παρουσία οιστρογόνων ή παρόµοιων ουσιών στο πόσιµο νερό), όπως επίσης και ενζυµικοί παράγοντες που έχουν σχέση µε τη σύνθεση της τεστοστερόνης. Τέλος, έχει διαπιστωθεί ότι η εξωσωµατική γονιµοποίηση αυξάνει την πιθανότητα εµφάνισης του υποσπαδία. Τα τελευταία χρόνια η συχνότητα εµφάνισης περιπτώσεων υποσπαδία έχει σχεδόν διπλασιασθεί.
Ποιά είναι η θεραπευτική αντιµετώπιση και πότε πρέπει να γίνει;
Η αντιµετώπιση του υποσπαδία είναι πάντα χειρουργική. Όσον αφορά στο πότε, επικρατεί πλέον οµοφωνία ότι αυτή πρέπει να γίνεται µετά τον 6ο µήνα της ζωής και πριν από τα πρώτα γενέθλια του παιδιού. Η ηλικία αυτή είναι η καταλληλότερη για τα παιδιά, γιατί θυµούνται λιγότερα, αλλά, και για τους γονείς που αναλαµβάνουν τη µετεγχειρητική φροντίδα.
Τι πρέπει να γίνεται κατά τη χειρουργική αποκαταστάση του υποσπαδία;
Η χειρουργική αποκατάσταση του υποσπαδία περιλαµβάνει την ουρηθροπλαστική, τον ευθειασµό του πέους, αν υπάρχει γωνίωση, και την πλαστική της ακροποσθίας.
Λέγοντας ουρηθροπλαστική εννοούµε την κατασκευή ουρήθρας από το σηµείο του υποσπαδιακού στοµίου µέχρι την κορυφή της βαλάνου. Με άλλα λόγια αποκατάσταση της ουρήθρας στο φυσιολογικό.
Ο ευθειασµός του πέους γίνεται όταν υπάρχει σαφής γωνίωση που µελλοντικά θα δηµιουργεί λειτουργικά προβλήµατα.
Η πλαστική της ακροποσθίας σηµαίνει την αποκατάσταση της ακροποσθίας έτσι ώστε να περιβάλλει τη βάλανο και να τη σκεπάζει. Όµως αυτό δεν είναι απαραίτητο. ∆εν είναι λάθος να κάνει κανείς ταυτόχρονα περιτοµή.
Η διαφωνία που υπάρχει µεταξύ των παιδοχειρουργών που ασχολούνται µε τον υποσπαδία είναι ότι αυτό το δέρµα της ακροποσθίας πρέπει να διατηρείται, γιατί σε περίπτωση µετεγχειρητικής επιπλοκής θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για τη διόρθωσή της.
Είναι απαραίτητο να χορηγούνται στο παιδί ορµόνες πριν από την εγχείρηση;
Σε πολύ λίγες και επιλεγµένες περιπτώσεις ναι. Αφήστε να το κρίνει και να το αποφασίσει ο γιατρός σας.
Υπάρχουν πολλές τεχνικές διόρθωσης του υποσπαδία; Ποια είναι η καταλληλότερη;
Η εποχή των πολλών τεχνικών, των πολλαπλών επεµβάσεων και της µακράς µετεγχειρητικής νοσηλείας των παιδιών µε υποσπαδία είναι πλέον παρελθόν.
Σήµερα, οι περισσότεροι παιδοχειρουργοί, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, µε ή χωρίς γωνιώδη κάµψη, προτιµούµε τη διόρθωση του υποσπαδία µε µία επέµβαση.
Λιγότερο συχνά, προκύπτει η ανάγκη να εφαρµόσουµε τεχνικές που απαιτούν χρήση κρηµνών από το δέρµα της ακροποσθίας (όπως είναι η τεχνική του αγγειούµενου επικαλυπτικού κρηµνού). Ακόµη πιο σπάνια, χρησιµοποιούµε ελεύθερους κρηµνούς (έσω επιφάνεια δέρµατος ακροποσθίας ή στοµατικός βλεννογόνος). Εδώ πρόκειται για επιπλεγµένους υποσπαδίες (αποτυχία προηγούµενων επεµβάσεων).
Πόση ώρα διαρκεί η επέµβαση και πόσο επικίνδυνη είναι; Ανησυχούµε πιο πολύ για την αναισθησία.
Η επέµβαση θα κρατήσει τόσο ώστε να γίνουν όλα τέλεια και µε ασφάλεια. Η οδήγηση µε το αυτοκίνητο είναι πολύ πιο επικίνδυνη από την εγχείρηση.
Η επέµβαση εκτελείται υπό γενική αναισθησία. Ποτέ σχεδόν δε διαρκεί λιγότερο από µιάµιση ώρα και µπορεί να φτάσει ως και τρεισήµισι ώρες περίπου, ανάλογα µε τη βαρύτητα της κάθε περίπτωσης.
Πρακτικά, είναι µία ακίνδυνη επέµβαση. Στην πραγµατικότητα, οι χειρουργικές επεµβάσεις στα παιδιά είναι ασφαλείς, όταν γίνονται σε ένα οργανωµένο κέντρο. Ο χειρουργός, ο αναισθησιολόγος και το νοσηλευτικό προσωπικό του νοσοκοµείου κάνουν όλες τις απαραίτητες ενέργειες και παίρνουν όλα τα απαραίτητα µέτρα, ώστε να «διπλοκλειδώσουν» τις πόρτες της κλινικής και του χειρουργείου σε όλους τους µέχρι αυτή τη στιγµή θεωρητικούς κινδύνους.
Πόσες µέρες θα µείνει το παιδί µου στο νοσοκοµείο; Θα πονάει;
Στο Ιατρικό ∆ιαβαλκανικό Θεσσαλονίκης χειρουργούµε κάθε χρόνο πολλά παιδιά µε υποσπαδία ποικίλης βαρύτητας. Τα παιδιά εισέρχονται το πρωί της ηµέρας που θα γίνει η επέµβαση. Έχουν κάνει ήδη τον απαραίτητο προεγχειρητικό έλεγχο (κλινική εξέταση, αιµοληψία για εξετάσεις αίµατος, υπερηχογράφηµα νεφρών και ουροδόχου κύστεως και σε µερικές περιπτώσεις καρυότυπο). Εξετάζονται από τον αναισθησιολόγο και παίρνουν την προνάρκωση για να κατέβουν στο χειρουργείο ήρεµα, συνοδευόµενα από τους γονείς. Χειρουργούνται και επανέρχονται στο κρεβάτι τους, πάλι συνοδεία των γονέων. Μένουν στην κλινική ένα βράδυ, δηλαδή τόσο όσο χρειάζεται να εξοικειωθούν οι γονείς και να εκπαιδευτούν στο θέµα της µετεγχειρητικής φροντίδας. Στο διάστηµα αυτό, τα παιδιά λαµβάνουν ορό µόνο για λίγες ώρες, συστηµατικά παυσίπονο, για να µην πονούν, και αντιβίωση.
Πώς θα είναι το παιδί µας όταν γυρίσει από το χειρουργείο; Πότε θα φάει; Μπορούµε να το πάρουµε αγκαλιά;
Θα είναι πολύ καλά. Θα έχει ορό για λίγες ώρες µόνο. Σε 3-4 ώρες θα πάρει το πρώτο του γεύµα (τσάϊ, χαµοµήλι ή νερό) και πάλι 3 ώρες µετά το 2ο, κ.ο.κ.. Ο ορός θα διακοπεί µετά την έναρξη της σίτισης. Κρατάµε όµως το φλεβοκαθετήρα στο χεράκι του για τη χορήγηση παυσίπονου και αντιβίωσης. Μερικά παιδιά είναι ανήσυχα ή κλαίνε για τα πρώτα είκοσι µε τριάντα λεπτά. Μετά ησυχάζουν και κοιµούνται. Μπορείτε να το πάρετε αγκαλιά από την πρώτη στιγµή.
Θα µπορούµε να το φροντίζουµε µόνοι µας στο σπίτι; Θα χρειασθούν αλλαγές;
Η απάντηση στην πρώτη ερώτηση είναι κατηγορηµατικά ΝΑΙ! Είναι απλό πράγµα να δίνετε στο παιδί σας το σιροπάκι µε το αντιβιοτικό και το παυσίπονο και να τακτοποιείτε τον καθετήρα στις πάνες του παιδιού σύµφωνα µε τις οδηγίες του γιατρού.
Αλλαγές ίσως να χρειαστούν µία έως δύο, που θα τις κάνει ο γιατρός. Είναι απλές και ανώδυνες. Ο καθετήρας µένει συνήθως για 7 µέρες (το πιο συχνό) έως 10 µέρες (λιγότερο συχνό). Σπανιότερα, κρατούµε τον καθετήρα για 12-14 ηµέρες. Στο διάστηµα αυτό καθαρίζουµε και πλένουµε το παιδί τοπικά.
Τι επιπλοκές πρέπει να περιµένουµε;
Έχουν περιγραφεί διάφορες επιπλοκές στη χειρουργική του υποσπαδία, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν περιορισθεί κατά πολύ. Πρακτικά, αυτές που απασχολούν τον παιδοχειρουργό είναι τρείς: το συρίγγιο, η στένωση της ουρήθρας και το αισθητικό αποτέλεσµα. Όταν λέµε συρίγγιο εννοούµε τη διαφυγή ούρων από κάποιο σηµείο της ουρηθροπλαστικής. Πρακτικά βλέπουµε να «στάζει» ούρα από την κάτω επιφάνεια του πέους ή ακόµη να σχηµατίζεται ένα κανονικό ρεύµα ούρων. Το ποσοστό εµφάνισης της επιπλοκής αυτής κυµαίνεται και είναι γύρω στο 4%.
Η στένωση της ουρήθρας είναι ακόµα πιο σπάνια και αντιµετωπίζεται µε διαστολείς.
Το αισθητικό πρόβληµα όταν υπάρχει αντιµετωπίζεται και αυτό χειρουργικά.
Όλα αυτά δεν αποτελούν «αποτυχία» της επέµβασης. Αποτυχία ονοµάζουµε την πλήρη ή σε µεγάλη έκταση, διάσπαση ή διάνοιξη της ουρηθροπλαστικής και της βαλάνου. Αυτό αντιµετωπίζεται 6 µήνες µετά από την αρχική επέµβαση, µε πλήρη αναθεώρηση της εγχείρησης και νέα πλαστική.
Παρόλα αυτά, είµαστε ακόµη αναποφάσιστοι τι πρέπει να κάνουµε;
Σωστό. Έτσι συµβαίνει µε τους περισσότερους γονείς. Η γνώµη µου είναι να ρωτήσετε, να δείτε, να µιλήσετε µε το γιατρό ή τους γιατρούς για ότι σας απασχολεί και να επιλέξετε ψύχραιµα αυτό που τελικά θα βεβαιωθείτε ότι είναι σωστό για το παιδί και για σας.
Όποια επιλογή γιατρού ή νοσηλευτικού ιδρύµατος και αν κάνετε, πρέπει να ξέρετε ότι έχει µεγάλη σηµασία και η δική σας συνεργασία µε το γιατρό και το νοσηλευτικό προσωπικό. Γιατί µέσα από την καλή συνεργασία προκύπτει και το καλό αποτέλεσµα για το παιδί σας.
Παναγιώτης Αυτζόγλου, Διδάκτωρ Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Παιδοχειρουργός Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης.