Στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα, η φράση πανικός φόβος ή μόνο πανικός, δηλώνει τον παράλογο και αδικαιολόγητο φόβο, που προέρχεται από το θεό Πάνα (ο οποίος ήταν το θορυβοποιό στοιχείο της νύχτας στα βουνά και τις κοιλάδες). Με τις φασαρίες και τα πειράγματά του, τρόμαζε τους ανυποψίαστους περαστικούς.

Η Διαταραχή Πανικού εντάσσεται στο ευρύ πλαίσιο των αγχωδών διαταραχών και αναφύεται πάντα επί εδάφους σοβαρής Αγχώδους Διαταραχής.

Πρόκειται για μια οξεία και αιφνίδια εμφάνιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων. Η διαταραχή πανικού χαρακτηρίζεται από την συχνή εμφάνιση κρίσεων πανικού.

Μια κρίση πανικού, είναι ένα ξαφνικό κύμα συντριπτικού φόβου, που έρχεται χωρίς προειδοποίηση και χωρίς οποιοδήποτε προφανή λόγο. Είναι ξεκάθαρα εντονότερο από το απλό και κοινό συναίσθημα του άγχους που οι περισσότεροι άνθρωποι δοκιμάζουν.

Η κατακλυσμιαία μορφή της κρίσης πανικού περιλαμβάνει αλλοιωμένη νοητική αντίληψη του περιβάλλοντος και μια μεγάλη σειρά από τυπικά σωματικά συμπτώματα.

Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Εναγώνιους κτύπους της καρδιάς.
• Δυσκολία στην αναπνοή, σαν “μην μπορεί κανείς να πάρει αρκετό αέρα”, ή αίσθημα ασφυξίας
• Φόβος στα όρια του τρόμου, που σχεδόν παραλύει.
• Ζαλάδα, ίλιγγος, αίσθημα αστάθειας ή λιποθυμίας, ή ναυτία.
• Τρόμος των άκρων, τινάγματα, σπασμούς, έντονος ιδρώτας
• Πνίξιμο ή κόμπος στο λαιμό, πόνος στο στήθος
• Ζεστά αναψο-κοκκινίσματα, εξάψεις ή ξαφνικές κρυάδες (ρίγη)
• Τσιμπήματα στα δάχτυλα σαν από καρφίτσες, μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα σε όλο το σώμα.
• Φόβος ότι ο πάσχοντας «πάει να τρελαθεί» ή «να πεθάνει».

Οι χαρακτήρες της κρίσης πανικού είναι πολύ συγκεκριμένοι:

• Εμφανίζεται ξαφνικά, χωρίς οποιαδήποτε προειδοποίηση και χωρίς οποιοδήποτε τρόπο να λήξει.
• Το επίπεδο φόβου είναι άσχετο ή πολύ δυσανάλογο από την αντικειμενική πραγματικότητα. Είναι απολύτως ανεξάρτητο από κάποια εξωτερική αντικειμενική απειλή. Μπορεί να συμβεί κρίση πανικού ακόμη και στον ύπνο.
• Υποχωρεί σε λίγα λεπτά από μόνη της. Εντούτοις, οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις μπορούν να συνεχίσουν να επαναλαμβάνονται για ώρες.

Μια επίθεση πανικού δεν είναι πραγματικά επικίνδυνη για τη ζωή, αλλά μπορεί να είναι τρομακτική, κατά ένα μεγάλο μέρος επειδή είναι εκτός ελέγχου και εκτός λογικής (εξ ού και ο φόβος του πάσχοντα ότι πάει να τρελαθεί). Η διαταραχή πανικού είναι όμως μακροχρόνια επικίνδυνη για την υγεία, επειδή οδηγεί συχνά σε άλλες επιπλοκές όπως φοβίες, κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών, ακόμη και αυτοκτονία.

Η ένταση της διαταραχής πανικού, μπορεί να κυμανθεί από μια ήπια μορφή έως την κοινωνική αποφυγή και τη συνολική ανικανότητα να αντιμετωπιστεί ο εξωτερικός κόσμος.

Μπορούμε πλέον να προβλέψουμε με σοβαρή πιθανότητα, ποιά άτομα κινδυνεύουν να εμφανίσουν τη Διαταραχή Πανικού. Διαβάστε τα σχετικά άρθρα μας:

Ο Δείκτης Ευαισθησίας Άγχους και η συσχέτιση με την Διαταραχή Πανικού.

Μετρήστε την Ευαισθησία στο ΑΓΧΟΣ – Πρόγνωση κινδύνου Κρίσεων Πανικού.

Η συχνότερη φοβία που οι άνθρωποι με την διαταραχή πανικού αναπτύσσουν δεν προέρχονται από τους φόβους πραγματικών αντικειμένων ή των γεγονότων, αλλά κυρίως από το φόβο για μια ακόμα κρίση.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι άνθρωποι θα αποφύγουν ορισμένες καταστάσεις ή αντικείμενα, επειδή φοβούνται ότι αυτά τα ερεθίσματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια άλλη επίθεση.

Για παράδειγμα, πρόσφατα μία πάσχουσα, σταμάτησε να κυκλοφορεί από την Λεωφόρο Κατεχάκη, από το φόβο μήπως την αποκλείσουν οι διαμαρτυρόμενοι για το νομοσχέδιο φοιτητές και εγκλωβιστεί χωρίς διέξοδο, μια κατάσταση που φοβόταν ότι θα μπορούσε να της προκαλέσει μια κρίση πανικού!

Η εγκατάσταση αυτού του φαύλου κύκλου, σηματοδοτεί την επόμενη φάση ανάπτυξης της νόσου, καθώς έρχεται μια στιγμή όπου ο πάσχοντας αδυνατεί να ξεχωρήσει τα εξωτερικά από τα εσωτερικά πανικογόνα ερεθίαματα.

Η νόσος εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Για άγνωστους λόγους, οι γυναίκες είναι δύο φορές πιθανότερο να πάθουν την διαταραχή από ότι οι άνδρες.Διαταραχή πανικού μπορεί να παρουσιάζει περίπου το 1,5% του πληθυσμού. Οι ασθενείς αυτοί, βλέπουνε μερικές φορές 10 ή περισσότερους γιατρούς πριν γίνει η σωστή διάγνωση της νόσου. Μόνο ο ένας στους τέσσερις ασθενείς με διαταραχή πανικού, λαμβάνει τη θεραπεία που χρειάζεται. Είναι σημαντικό να είναι γνωστά τα συμπτώματα, να γίνει σωστή διάγνωση, ώστε να σιγουρευτεί κανείς ότι θα πάρει τη σωστή θεραπεία.
Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται περιστασιακές κρίσεις πανικού. Εάν είχατε μόνο μια ή δύο τέτοιες κρίσεις μέχρι τώρα, πιθανώς δεν υπάρχει οποιοσδήποτε λόγος να ανησυχήσετε.
Το βασικό σύμπτωμα – κλειδί της διαταραχής πανικού είναι ο επίμονος φόβος για μελλοντικές επιθέσεις πανικού. Εάν πάσχετε από επαναλαμβανόμενες (τέσσερις κρίσεις κατά τη διάρκεια ενός μήνα ή περισσότερες) κρίσεις πανικού, και ειδικά εάν είχατε μια κρίση πανικού και είστε σε συνεχή φόβο για μια επόμενη κρίση, τότε αυτά είναι σημάδια που πρέπει να σας κάνουν να σκεφτείτε τη βοήθεια ενός ειδικού επαγγελματία, ψυχίατρου ή ψυχοθεραπευτή.

Παρενέργειες και επιπλοκές της διαταραχής πανικού χωρίς θεραπεία.

Χωρίς θεραπεία, η διαταραχή πανικού μπορεί να έχει τις πολύ σοβαρές συνέπειες.
Ο άμεσος κίνδυνος με την διαταραχή πανικού είναι ότι μπορεί συχνά να οδηγήσει σε μια φοβία. Διότι μόλις υποστεί κάποιος μια κρίση πανικού, μπορεί να αρχίσει να αποφεύγει τις παρόμοιες καταστάσεις όπως αυτήν που ήταν, όταν εμφανίστηκε η κρίση.

Πολλοί άνθρωποι με την διαταραχή πανικού παρουσιάζουν “περιστασιακή αποφυγή” που συνδέεται με τις κρίσεις πανικού τους. Παραδείγματος χάριν, αν έχουν μια κρίση οδηγώντας, αρχίζουν να αποφεύγουν την οδήγηση, έως ότου αναπτύξουν μια πραγματική φοβία προς αυτήν.

Στα χειρότερα σενάρια οι άνθρωποι με την διαταραχή πανικού αναπτύσσουν τηναγοραφοβία – ο φόβος της αγοράς, της υπαίθρου — επειδή θεωρούν ότι με το να μείνουν μέσα, μπορούν να αποφύγουν όλες τις καταστάσεις που να προκαλέσουν μια κρίση, ή επειδή θεωρούν ότι έξω δεν θα είναι σε θέση να έχουν βοήθεια.

Ο φόβος μιας κρίσης, εξασθενίζει έτσι με τον ηθελημένο περιορισμό της ελευθερίας τους, και προτιμούν να περάσουν τις ζωές τους κλειδωμένοι μέσα στα σπίτια τους, κοιτάζοντας ανήμποροι το έξω κόσμο από το παράθυρο.

Τα συνηθέστερα μέρη που αποφεύγουν οι ασθενείς με διαταραχή πανικού και αγοραφοβία, είναι τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τις συναυλίες ή μαζικές διαδηλώσεις και πολυπληθείς συναθροίσεις, τα super market, τα εμπορικά κέντρα, τα μισοσκότεινα μπαρ, τις ουρές στις τράπεζες ή τα δημόσιο, τα μποτιλιαρίσματα, κλπ. Η αγοραφοβία εμφανίζεται με συχνότητα περίπου 6% στο γενικό πληθυσμό.

Ακόμα κι αν δεν αναπτύξουν αυτές τις ακραίες φοβίες, η ποιότητα της ζωής τους μπορεί να βλαφτεί, σοβαρά από τη μη θεραπευμένη διαταραχή πανικού. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι άνθρωποι που πάσχουν από την διαταραχή πανικού:

• είναι περισσότερο επιρρεπείς στο αλκοόλ και άλλες χρήσεις ναρκωτικών ουσιών,
• έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για αυτοκτονία,
• μένουν περισσότερο χρόνο στα επείγοντα των νοσοκομείων,
• αφιερώνουν λιγότερο χρόνο σε χόμπι, στον αθλητισμό και άλλες κοινωνικές δραστηριότητες,
• τείνουν να εξαρτηθούν οικονομικά από άλλους διότι χάνουν την εργασία τους ή υπο-απασχολούνται,
• αναφέρουν συναισθηματικά και σωματικά προβλήματα περισσότερο από τους μη-πάσχοντες,
• φοβούνται να πάνε μακρύτερα από μερικά χιλιόμετρα από το σπίτι τους.

Κανένα από τα παραπάνω δεν θα έπρεπε σήμερα να συμβαίνει.

Η Διαταραχή Πανικού μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία, και οι πάσχοντες μπορούν να συνεχίσουν να ζουν μια πλήρη και ικανοποιητική ζωή.

Τι προκαλεί την διαταραχή πανικού: ο νους, το σώμα, ή και τα δύο;

Σώμα: Μπορεί να υπάρξει μια γενετική προδιάθεση και μερικοί πάσχοντες αναφέρουν ότι κάποιο οικογενειακό μέλος έχει ή είχε μια διαταραχή πανικού ή κάποια άλλη συναισθηματική διαταραχή όπως η κατάθλιψη. Οι μελέτες με δίδυμα έχουν επιβεβαιώσει τη δυνατότητα της “γενετικής κληρονομιάς” της διαταραχής πανικού. Δεν έχει ωστόσο ακόμα προσδιοριστεί κάποιος συγκεκριμένος υπεύθυνος βιολογικός δείκτης.
Νους: Τα αγχωτικά γεγονότα της ζωής μπορούν να προκαλέσουν τις κρίσεις πανικού. Μια τέτοια γνωστή αιτία που έχει παρατηρηθεί, είναι αυτή της πρόσφατης απώλειας ή χωρισμού. Μερικοί ερευνητές παρομοιάζουν τον “παράγοντα άγχους της ζωής” σαν έναν θερμοστάτη, δηλαδή όταν το στρες χαμηλώνει την αντίσταση του οργανισμού, τα ελλοχεύοντα φυσικά αίτια προδιάθεσης πυροδοτούν μια νέα κρίση.
Και τα δύο: Φυσικά και ψυχολογικά αίτια ευθύνονται για την διαταραχή πανικού, από κοινού. Αν και οι αρχικές κρίσεις μπορούν να προέλθουν από το «πουθενά», τελικά ο ασθενής μπορεί πραγματικά και άθελά του, να συνεισφέρει με την συμπεριφορά του στην εκδήλωση μιας κρίσης. Για παράδειγμα, εάν ένα άτομο με διαταραχή πανικού νοιώσει έναν ή δύο έκτακτους κτύπους της καρδιάς του ύστερα από υπερκατανάλωση καφέ, άσκηση, ή λήψη κάποιου φαρμάκου, μπορεί να το ερμηνεύσει σαν σύμπτωμα μιας επερχόμενης κρίσης πανικού και, λόγω αυτής της υπερβολικής ανησυχίας του, να πάθει και πραγματικά την κρίση.
Ο καφές, η άσκηση, και ορισμένα φάρμακα μπορούν μερικές φορές πράγματι, να προκαλέσουν τις κρίσεις πανικού. Ένα από τα πιο εκνευριστικά πράγματα για τον πάσχοντα από διαταραχή πανικού, είναι ότι δεν ξέρει ποτέ, πώς να απομονώσει τα ακριβή αίτια μιας επίθεσης.
Για το λόγο αυτό, η σωστή θεραπεία για την διαταραχή πανικού εστιάζεται σε όλες τις πτυχές — φυσικές, ψυχολογικές, και φυσιολογικές — της διαταραχής.

Η ανθρωπότητα ολόκληρη έχει δεχθεί επίσης μια σειρά από ακαθόριστους φόβους που την οδηγούν σταδιακά σε μια Παγκόσμια Διαταραχή Πανικού με αντιδράσεις όμοιες με τις ατομικές. Προηγήθηκε μια σειρά από συλλογικά φοβικά πλήγματα κατά της ανθρωπότητας. Διαβάστε αυτά τα άρθρα μόνον αν έχετε «γερό στομάχι».

Θεραπεία της διαταραχής πανικού

Η διαταραχή πανικού είναι καλά θεραπεύσιμη νόσος, με ποικίλη διαθέσιμη θεραπεία. Αυτές οι θεραπείες είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία, μπορούν να συνεχίσουν μια κανονική ζωή, παρόλο που περιστασιακά μπορεί να νοιώθουν μια μικρή αποφυγή ή ανησυχία για κάποιες καταστάσεις. Μόλις αντιμετωπιστεί η διαταραχή πανικού, δεν οδηγεί σε οποιεσδήποτε μόνιμες περιπλοκές.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι ένας κατάλληλος συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας είναι η καλύτερη θεραπεία για την διαταραχή πανικού.
Η βενλαφαξίνη (venlafaxine HCl, VEN-FAX, DEPREVIX, EFEXOR XR), πήρε έγκριση το 2005 από το FDA, για τη θεραπεία της διαταραχής πανικού.
Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI) χρησιμοποιούνται συχνά ως θεραπεία πρώτης επιλογής, και σαν δεύτερη επιλογή ακολουθούν τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά. Οι βενζοδιαζεπίνες μπορούν να επιτύχουν μακροπρόθεσμο έλεγχο της νόσου, αλλά πρέπει να δίδονται σε ασθενείς με σοβαρή διαταραχή πανικού.
Η φλουοξετίνη, (fluoxetine, Ladose) μπορεί να χρησιμοποιηθεί, εντούτοις, πιθανώς να μην είναι καλά ανεκτή στην αρχή, γιατί μπορεί για λίγο χρόνο να αυξήσει την ανησυχία, εκτός αν ξεκινήσουμε απο πολύ χαμηλές αρχικές δόσεις. Η φλουοξετίνη (fluoxetine) έχει μακρύ χρόνο ημιζωής, που την κάνει μια καλή επιλογή στους οριακά συμμορφούμενους ασθενείς.
Η παροξετίνη, (paroxetine) έχει μια πιο κατασταλτική επίδραση, και είναι συχνά καλύτερα ανεκτή αρχικά. Και τα αυτά SSRI αλλάζουν το μεταβολισμό του κυτοχρώματος P-450, γεγονός που πρέπει να ληφθεί υπόψη.
Η citalopram, η escitalopram, και η σερτραλίνη, (sertraline, Zoloft), προκαλούν λιγότερες ηπατικές ενζυμικές αλληλεπιδράσεις και είναι κατάλληλες αρχικές επιλογές για τους ασθενείς με άλλες ιατρικές θεραπευτικές αγωγές ή εκείνους που ανησυχούν για τις αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων. Η escitalopram εμφανίζεται ιδιαίτερα καλά ανεκτή στις μελέτες.
Οι βενζοδιαζεπίνες ενεργούν γρήγορα αλλά προκαλούν συχνά εξάρτηση. Οι βενζοδιαζεπίνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αρχική προσθήκη, ενώ ξεκινά η θεραπεία με SSRI σε μια σταδιακά αυξανόμενη δόση. Οι βενζοδιαζεπίνες μπορούν να μειωθούν σταδιακά μετά από 4-12 εβδομάδες ενώ τα SSRI συνεχίζονται. Αυτή η προσέγγιση βελτιώσει αρκετά την αποδοχή της σωστής θεραπείας.
Από τις βενζοδιαζεπίνες, η αλπραζολάμη, (alprazolam, Xanax), έχει χρησιμοποιηθεί συχνά στο παρελθόν για τη διαταραχή πανικού, αλλά είναι επίφοβη η μακροχρόνια χρήση της, λόγω της σοβαρής πιθανότητας ανάπτυξης εξάρτησης.

H κλοναζεπάμη, (clonazepam), είναι ίσως μια καλύτερη επιλογή επειδή έχει πιο μακροχρόνια ημιζωή και εμπειρικά βλέπουμε λιγότερες αντιδράσεις απόσυρσης στη φάση διακοπής.

Η “γνωστική αναδόμηση” (μεταβολή του τρόπου σκέψης) βοηθά τους ανθρώπους να αντικαταστήσουν εκείνες τις εσφαλμένες φοβικές σκέψεις τους, με ρεαλιστικότερους, θετικούς τρόπους επίλυσης των κρίσεων.

Οι τεχνικές χαλάρωσης μπορούν περαιτέρω να βοηθήσουν κάποιον “να περάσει” μέσα από μια κρίση. Αυτές οι τεχνικές περιλαμβάνουν την επανεκπαίδευση της αναπνοής και τη θετική απεικόνιση. Έχουμε διαπιστώσει ότι οι ασθενείς με διαταραχή πανικού τείνουν να έχουν υψηλότερο από το μέσο όρο ρυθμό αναπνοής, οπότε η εκμάθηση επιβράδυνσης της αναπνοής, μπορεί να βοηθήσει κάποιον να αντεπεξέλθει σε μια κρίση πανικού όπως επίσης μπορεί να αποτρέψει μελλοντικές κρίσεις.

Ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας της θεραπείας εξαρτάται από την προθυμία του ασθενούς να ακολουθήσει προσεκτικά το περιγραμμένο σχέδιο αντιμετώπισης της νόσου. Αυτό είναι πολύπλευρο, και δεν θα αποδώσει καρπούς την άλλη μέρα, αλλά όποιος το ακολουθήσει, πρέπει να αρχίσει να έχει σοβαρή βελτίωση περίπου μέσα σε 10 έως 20 εβδομάδες. Εάν συνεχίσει τη θεραπεία, μέσα σε ένα έτος θα παρατηρήσει μια τεράστια βελτίωση.